Borsada Ne Alınır, Ne Satılır?

Borsa işlemlerini, hisse senetleri ile birlikte anıyoruz. Buna rağmen borsada yalnızca hisse senetleri ile işlem yapılmamaktadır. Tahvil, bono gibi diğer kıymetli evraklarla; altın, gümüş, petrol gibi emtialarla; türev araçlarla ve dövizlerle de işlem yapılmaktadır. Bu yatırım araçları ile fiziki veya fiziki olmayan şekillerde, aracı kurumlar vasıtasıyla alım – satım işlemleri gerçekleşmektedir. Alıcı ve satıcı taraflar bu işlemler sırasında yüz yüze gelmezler.

Borsada birikimlerinizi değerlendirebileceğiniz yatırım araçlarından bir portföy oluşturmalısınız. Yalnızca tek bir yatırım aracına tüm paranızı yatırmak yerine çeşitlendirilmiş bir portföye yatırmanız daha güvenlidir. Ayrıca bu şekilde risklerinizi de sınırlandırmış olursunuz. Portföyünüze ekleyeceğiniz yatırım araçlarını kazanç ve riskleri göz önüne alarak eklediğiniz zaman, minimum riskle maksimum kazancı hedefleyebilirsiniz.

Borsada alım – satımı yapılan yatırım araçlarına detaylı bir şekilde yer vermek istiyorum:

Hisse Senetleri

Borsa dendiği zaman aklımıza hemen hisse senetleri gelir. Borsaları hisse senetleriyle birlikte anmamızın nedeni ise borsa binalarının kurulmasına öncülük etmeleridir. 15. yüzyılda dünya deniz ticaretinin gelişim göstermesiyle kıymetli evraklar kullanılmaya başlamıştır. Önceleri sokak köşelerinde, ağaç altlarında ve kahvehanelerde toplanılarak yapılan hisse senedi alım – satımı, işlem hacminin artmasıyla birlikte daha güvenli yerlere taşınmak istenmiştir. Bu nedenle de borsa binaları kurulmaya başlamıştır. İlk borsa binası da, Belçika'ya bağlı olan Anvers şehrinde kurulmuştur.

Hisse Senedi Nedir, Özellikleri Nelerdir? Öğrenmek için Tıklayın!

Hisse senedi tanımını incelemek gerekirse; sermaye şirketlerinin ortaklarına, paylarını ve ortaklıklarını belli etmek amacıyla verdiği kıymetli evraklardır. Hisse senedi sahipleri bu nedenle şirket üzerinde çeşitli hak ve sorumluluklara sahiptir. Borsada alınan hisse senetlerinde ise bu hak ve sorumlulukların hepsi geçerli değildir. Borsada hisse senedi alım – satımı nasıl yapılır öğrenmek için tıklayın.

Borsa Endeksleri

Bir yatırım aracının fiyat değişimleri, performansı ve yıllık getirileri gibi verileri elde etmek için kullanılan göstergelere borsa endeksi denmektedir. Borsa endeksleri ile de güvenli bir portföyü oluşturulabilir. Belli özelliklere göre sınıflandırılan hisse senetlerinin, sektörel ve genel performanslarını, hisse senedi endeksleri verir. Ülkemizde sürekli takip edilen BIST 100 endeksi de bir hisse senedi endeksidir.

Borsa Endeksi Nedir? Yatırımı Nasıl Yapılır? Öğrenmek için Tıklayın!

Yatırımcılar hisse senetlerinde meydana gelen değişimleri ve sektörleri, genellikle borsa endekslerine bakarak izlerler. Bu sayede de sektör gelişimi ve geleceği hakkında bilgileri en doğru bu şekilde almış olurlar. Piyasa ve fiyat performansı hakkında genel bilgileri, borsa endeksleri ile kolayca alabilirsiniz.

Tahviller

Borçlanma senetleri olarak bilinen tahviller, güvenli ve kazançlı yatırım araçlarındandır. Hisse senetleri ile karıştırılmalarına rağmen farklılıkları bulunmaktadır. 1 yıldan uzun vadelidirler ve şirketlerin kaynak ihtiyacının karşılanması için basılırlar. Ticaret veya sermaye piyasası kanunlarına göre basılırlar. Tahvillerin üzerinde bulunan anapara veya kupon vadesi geldiğinde, borçlu olan şirketin borcunu ödemesi esasına dayalıdır.

Tahvil Nedir? Çeşitleri Nelerdir? Yatırımı Nasıl Yapılır? Öğrenmek için Tıklayın!

Devlet tahvilleri en çok tercih edilen tahvil türüdür ve daha az risk içerirler. Özel sektör tahvillerinde ise daha fazla risk vardır ve bu nedenle şirket iyice araştırıldıktan sonra tahvili alınmalıdır. Tahviller iskonto esasına göre satılırlar ve tahvil ihraç eden kurum, alıcıya iskonto ederek satar. Alıcı iskonto oranında ödeme yapar; ama vade sonunda tahvil nominal değeri tahsil edilir.

Bonolar

Belli bir miktar paranın, belli bir süre sonra ödeneceğini bildiren kıymetli evraklardır. Senet ismiyle de tanınırlar ve diğer bir isimi emre muharrer senettir. Vadesi 60 günden az – 360 günden fazla olmayan ticari evraklardır. Çıkaran kurum tarafından ödeme, ispat ve teminat amacıyla kullanılırlar. Bir ödeme vaadi olarak görülürler ve vadeli işlemlerde kullanılırlar.

Bono Nedir, Türleri Nelerdir? Öğrenmek için Tıklayın!

Portföylerde güvenli bir alternatif olduğu için tercih edilirler. Bonoda iki taraf bulunur ve bunlar; alıcı (lehtar) ile borçlu (muhatap) olarak isimlendirilir. Borçlu olan bono bedelini ödeyecek olan kişidir ve "ödeyeceğim" sözü vermiş olur. Borçlu olan ödeme yapacak nakit paraya sahip değildir ve ödeme yapmak yerine alıcısına bono verir. Bu şekilde de vadesi geldiğinde ödemek için borçlanmış olur.

Emtialar

Ticarete konu olan ve borsa nedir tanımında yer alan yatırım araçlarıdır. Uzun vadede güvenli yatırım özelliği için portföyde yer alırlar. Yatırımcılar çeşitlendirmeyi sağlamak için hisse senetlerinin yanında genellikle ilgi alanlarına göre emtia bulundururlar. Örneğin; bir petrol şirketinin hissesi ile yatırım yapan yatırımcı, petrol emtiası ile de portföyünü çeşitlendirmiş olur.

Emtia Nedir? Çeşitleri Nelerdir? Öğrenmek için Tıklayın!

Emtialar, fiyatları kolay tahmin edilebilen ve günlük yaşantımızda sürekli karşılaştığımız mallardır. Bu nedenle de birikimini güvenli bir şekilde değerlendirmek isteyen yatırımcılar için iyi bir alternatiftir. Ülkemiz borsasında altın, buğday, gümüş, platin ve pamuk gibi emtialarla vadeli işlem yapmak da mümkündür.

Dövizler

Finans piyasalarında işlem gören 7 majör para birimi vardır. Borsalarda genellikle bu majör para birimleri ve ülkenin yerel para birimi ile işlem yapılmaktadır. Ülkemizde genellikle Amerikan doları ile Türk lirasının kuru olan USD/TRY kuru; Euro ile EUR/TRY kuru takip edilmekte ve yatırım yapılmaktadır. Özellikle traderlar ithalat ve ihracatta önemli olan para birimleri ile işlemlerini gerçekleştirirler.

Borsa İstanbul aracılığıyla dövizlere hem spot piyasada hem de vadeli işlemlerde yatırım yapabilirsiniz. Dolar/TL, Euro/TL ve EUR/USD çapraz kuru üzerinden vadeli işlemler yapılmaktadır. Bunun yanı sıra dövizlerden para kazanmak isteyen yatırımcılar genellikle forex piyasasını tercih etmektedir.

Emtia Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Ticarete konu olan mallara emtia denmektedir ve finans piyasalarının güvenli yatırım aracı olarak görülmektedirler. Emtialar, uzun vadede güvenli bir kazanç sunan yatırım araçlarıdır. İlk borsa işlemlerine konu olmuşlardır ve borsaların fiyatları düzenleme özelliğinden faydalanılmıştır. Kurulan Pazar ve panayırlarda, emtialardan olan tarım ürünlerinin fiyatlarında düzelme sağlanmıştır.

Borsa tarihi incelendiği zaman ilk borsa faaliyetlerinin ülkemiz topraklarında, Roma İmparatorluğu zamanında yapıldığı görülmektedir. Aizanoi isimli binanın taş bloklarına tarım ürünlerinin fiyatları yazılmıştır ve enflasyonla mücadele için fiyatlar düzenlenmiştir. Taş bloklar günümüzün borsa ekranları gibidir ve alıcı ile satıcı bu fiyatlara göre ticaretini yapmaktadır. Bu şekilde de borsa faaliyetleri başlamıştır.

Emtialar kazançlı yatırım araçları olduğu için "emtia nedir, çeşitleri nelerdir" konusunu ele almak istiyorum:

Emtia Nedir?

Borsa nedir tanımını yaparken, ticarete konu olan mallardan bahsedilmektedir. İşte ticarete konu olan bu mallara emtia denmektedir. Emtialar, portföyünüzü çeşitlendirebileceğiniz güvenli yatırım araçlarıdır. Oldukça geniş bir grubu oluşturmaktadır ve yatırımcısına uzun vadede yüksek kazanç getirmektedir.

Emtiaları, portföyünüzde bulundurarak risk dengesini sağlayabilirsiniz. Aynı zamanda emtialara spot piyasa ve vadeli işlem piyasasında yatırım yapabilirsiniz. Vadeli işlem sözleşmeleri ile ülkemizde yalnızca buğday, altın, platin, hurda çelik ve pamuk sözleşmelerine yatırım yapılmaktadır.

Emtia Çeşitleri Nelerdir?

Emtiaları, değerli madenler, sanayi metalleri, tarım ürünleri, enerji ürünleri, hammaddeler, gıda maddeleri, kimyasallar ve ormancılık ürünleri olarak gruplara ayırmak mümkündür. Günlük yaşantımızda sıklıkla karşılaştığımız ve kullandığımız mallar, finans piyasalarında emtia olarak işlem görmektedir. En çok tercih edilen emtialar ise altın, gümüş, bakır, petrol, buğday, mısır, pamuk, kakao, çeliktir. Bu emtiaları biraz detaylandırmak gerekirse;

Altın Emtiası: En geleneksel yatırım aracımız olan altın, borsada hem ons fiyatı hem de vadeli işlem sözleşmeleri ile işlem görmektedir. Fiziki olmayan şekillerde altın yatırımı yapabilirsiniz ve portföyünüze kazançlı bir seçenek ekleyebilirsiniz. Ons fiyatı ve kuyumcu altın türleri ile borsada altın yatırımı yapabilirsiniz.

Gümüş Emtiası: Düşük fiyatları ile yatırımcılara iyi bir portföy seçeneği oluşturmaktadır. Fiziki olarak gümüş yatırımı yapmak imkansızdır denebilir. Çünkü kolay bozulan bir yapısı vardır ve uzun süreli depolamaya uygun değildir. Borsada fiziki olmayan şekillerde gümüşe ve vadeli işlem sözleşmelerine yatırım yapabilirsiniz.

Bakır Emtiası: Sektörel anlamda oldukça önemli bir metaldir. Bu nedenle de yatırımcılar için değerli bir emtiadır ve portföylerini çeşitlendirmek için kullanırlar. Gümüş gibi fiziki olarak yatırımı pek mümkün değildir. Fiziki olmayan şekillerde bakır yatırımı yapabilirsiniz ve fiyatlarındaki değişimlerden kazanç sağlayabilirsiniz.

Petrol Emtiası: Petrol, ülke ekonomileri ve sektörlerin en önemli maddesidir diyebiliriz. Gelişen araştırma – geliştirme çalışmalarına rağmen yerini alabilecek bir madde üretilememiştir. Ülkemizde vadeli işlem sözleşmeleri ile yatırımı yapılmamasına rağmen fiziki olmayan şekillerde portföyünüzde petrol de bulundurabilirsiniz.

Buğday Emtiası: Ülkemiz borsasında buğdaya vadeli işlem sözleşmeleri ile yatırım yapabilirsiniz. Portföyünüzü güvenli bir şekilde çeşitlendirmek için tarımsal emtiaları kullanmanız mümkündür. 3, 6 ve 9 ay vadeli sözleşmeleri bulunmaktadır. Eski adıyla Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası'nda "Kırmızı Anadolu Buğday Vadeli İşlem Sözleşmesi" ile yatırım yapabilirsiniz.

Pamuk Emtiası: Pamuk, endüstriyel anlamda oldukça önemli bir emtiadır. VOB aracılığıyla "Ege Pamuk Vadeli İşlem Sözleşmesi" alıp satabilirsiniz. Dış ticarette stratejik bir öneme sahiptir ve son yılların en popüler alternatif yatırım araçlarından birisidir.

Mısır Emtiası: Ülkemizde vadeli işlem borsasında mısır yatırımı yapılmamasına rağmen dünya geneline bakıldığı zaman oldukça önemli bir emtia olduğu görülecektir. Pamuk emtiası gibi endüstriyel anlamda çeşitli şekillerde kullanımı söz konusudur. Son birkaç yıldır kazandıran yatırım araçları arasında yer almaktadır.

Kakao Emtiası: Altın değerinde bir emtia olarak tanımlanmaktadır. Yüksek gelirli yatırımcı grubunun son yıllardaki gözdesidir. Kakao üretimi ile ilgili yapılan açıklamalara ve 2010 yılından sonra gerçekleşen üretim artışına bağlı olarak fiyatlarının daha da artış göstereceği tahmin edilmektedir. Bu nedenle de yatırımcıların dikkatini fazlasıyla çeken bir emtiadır.

Borsa Endeksi Nedir? Yatırımı Nasıl Yapılır?

Belli bir zaman dilimine ait fiyat, maliyet, performans gibi verileri elde etmek amacıyla oluşturulan göstergelere endeks denmektedir. Borsada ise yatırım araçlarının fiyat değişimleri, performansı, yıllık değişimleri gibi verileri elde etmek için kullanılan göstergelere borsa endeksi denmektedir. Borsa endeksleriyle işlem yapmanın da güvenli yatırımlardan olduğu bilinmektedir. Aynı zamanda gelecek değerleri hakkında tahminlerin daha kolay yapıldığı bilinmektedir.

Finans piyasalarında endekslerin oluşum şekli ve amacı, diğer endekslere göre oldukça farklıdır. Belli özelliklerine göre sınıflandırılan şirketlerin hisse senetlerinin, sektörel ve genel performanslarını veren hisse senedi endeksleri bulunmaktadır. Aynı zamanda doların fiyat değişimlerinin ölçüldüğü dolar endeksi gibi türleri de vardır. Bu endeksler de birer yatırım aracı niteliğindedir ve piyasa hakkında bilgi verirken, alınıp satılabilirler.

Borsa endeksi nedir, yatırımı nasıl yapılır gibi konulara değinmek istiyorum:

Borsa Endeksi Nedir?

Bir veya birden fazla değişkenin hareketlerini inceleyen, oransal değişimlerini ölçmeye yarayan göstergelere endeks denmektedir. Yatırımcılar, hisse senedi piyasasında oluşan hareketleri takip etmek amacıyla hisse senedi endekslerini izlerler. Bu endeksler, kapsamında yer alan hisse senetlerinin fiyatları baz alınarak piyasa performansı hakkında da genel bilgi veren birer gösterge niteliğindedir.

Hisse senedi endekslerine benzer şekilde tahvil ve bono piyasası (DİBS) endeksleri de, piyasada işlem gören sabit veya değişken getirili menkul kıymetlerin fiyatları, performansları hakkında bilgi vermektedir. Tüm bunların yanında fiyat endeksleri de bulunmaktadır. Bu endeksler ise piyasadaki faiz oranlarının neden olduğu fiyat değişimini ölçerler. Performans endeksleri ise hem faiz oranlarındaki değişimi hem de vadeye kala gün sayısındaki azalmayı dikkate alarak yatırımcıya sağladığı getiriyi ölçen endekslerdir.

Borsa İstanbul Hisse Senedi Endeksleri

Ülkemiz borsası olan Borsa İstanbul'da da çeşitli hisse senedi endeksleri bulunmaktadır. Bunlardan en çok bilinen ve sürekli takip edilen BIST 100 endeksidir. Bu endeksleri biraz inceleyecek olursak;

BIST 100 Endeksi: Ulusal Pazar'da işlem gören şirketlerin, Kurumsal Ürünler Pazarı'nda işlem gören gayrimenkul yatırım ortaklıklarının ve girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden belli şartlara göre seçilmiş 100 hisse senedinden oluşan endekstir. Bu endeks, BIST 30 ve BIST 50 endekslerinde yer alan hisse senetlerini otomatik olarak kapsar.

BIST 50 Endeksi: BIST 100 Endeksi içerisinde yer alan hisse senetlerinden belli şartlara göre seçilmiş 50 hisse senedinden oluşan endekstir. BIST 30 Endeksi'nde yer alan hisseleri otomatik olarak kapsamaktadır.

BIST 30 Endeksi: BIST 50 Endeksi içerisinde yer alan hisse senetlerinden seçilmiş 30 hisse senedinden oluşan endekstir.

BIST 10 Banka Endeksi: Likiditesi ve piyasa değeri en yüksek 10 bankanın hisse senedini içeren borsa endeksidir.

BIST Tüm Endeksi: Borsa İstanbul C Listesi'nde işlem gören hisse senetleri hariç, Ulusal Pazar'da işlem gören şirketlerle, Kurumsal Ürünler Pazarı'nda işlem gören gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının hisse senetlerini içeren endekstir.

BIST Tüm – 100 Endeksi: Borsa İstanbul Tüm Endeksi içinde bulunan; ama BIST 100 endeksinde yer alamayan hisse senetlerinden oluşan endekstir.

Borsa İstanbul'da işlem gören ve yatırımcılara bilgi veren daha pek çok endeks bulunmaktadır.

Borsa Endeksi Yatırımı Nasıl Yapılır?

Borsa endekslerine fiziki olmayan şekillerde yatırım yapmak mümkündür. Bir hisse senedine yatırım yaptığınız gibi borsa endeksine de yatırım yaparsınız. Borsa endeksi yatırımı yapmak için öncelikli olarak piyasayı tanımalı ve belli bir deneyime sahip olmalısınız. Daha sonra kendinize bir aracı kurum seçmeli ve yatırım hesabı oluşturmalısınız. Yatırım hesabınız aktif hale gelip, paranızı yatırdıktan sonra piyasa verilerini izleyerek bir borsa endeksine yatırım yapmanız mümkündür.

Dünyaca ünlü borsa endekslerine de yatırım yapabilirsiniz. Forex piyasası aracılığıyla S&P 500, DAX 40, Dow Jones 30, FTSE 100, CAC 40, NYSE gibi dünyaca ünlü büyük borsa endekslerine de yatırım yapabilirsiniz. Forex piyasasında borsa endekslerine yatırım için yasal bir aracı kurum seçmeli ve alım – satıma imkan tanıdığı borsa endekslerini araştırmalısınız. Daha sonra yatırım hesabınızı oluşturarak internetten kolayca alıp, satabilir ve para kazanabilirsiniz.

Bono Nedir, Türleri Nelerdir?

Bono, kaybettirmeyen yatırım araçları ile birlikte anılmaktadır. Hisse senetleri dışında tanıdığımız kıymetli evraklardır. Bono, belli bir paranın, belli bir süre sonra ödeneceğini bildiren ticari belgedir. Bir diğer ismi ise emre muharrer senettir. Borsada portföyünüzü çeşitlendirmek için kullanacağınız, güvenilir ve kazançlı yatırım araçlarındandır.

Bonoda, iki taraf bulunur ve bunlar alacaklı ile borçludur. Alacaklı yani lehtar, bono bedelini tahsil edecek kişidir. Borçlu yani muhatap, bono bedelini ödeyecek kişidir. Bono oldukça farklı bir yatırım aracıdır ve farklı türleri bulunmaktadır. Hazine bonosu, altın, gümüş ve platin bonosu, banka bonoları, finansman bonosu (A Tipi, B Tipi gibi bonolar) şeklinde türleri bulunmaktadır.

Bono nedir, türleri nelerdir gibi konuları ele almak istiyorum:

Bono Nedir?

Vadesi 60 günden az – 360 günden fazla olmayan, çıkarılan kurum tarafından ödeme, ispat ve teminat amacıyla kullanılan menkul kıymetlerdir. Ekonomik nitelikleri nedeniyle kredi aracı olan bir menkul kıymet olduğu için bono yerine senet kelimesi de kullanılmaktadır. Bu isim benzerliği nedeniyle de hisse senetleri ile karıştırılmaktadır.

Bono, bir ödeme vaadi olarak görülür ve vadeli işlemlerde kullanılan bir senettir. Borçlu olan kişi ödeme için ayıracak nakit parası olmadığı için nakit ödeme yapmak yerine alacaklısına bono verir. Bu şekilde vadesi geldiği zaman ödemek üzere borçlanmış olur.

Bono iki şekilde tahsil edilmektedir. Birincisi, ödeme zamanı geldiği zaman alacaklının, borçluya başvurarak tutarı tahsil etmesi ve senedi vermesi şeklindedir. İkincisi ise alacaklı ödeme zamanını beklemeden bir bankaya gider ve senedi iskonto ettirerek bedeli tahsil eder. Borç vadesi geldiğinde ise borçlu kişi borcunu bankaya ödemektedir.

Bonoların, yasal olarak geçerli olması için bazı unsurları içermesi gerekmektedir. Bu unsurlar şu şekildedir:

• Bono kelimesi,
• Kayıtsız şartsız bir meblağ ödenmesi vaadi (Bedel),
• Lehtarın (alacaklı) adı ve soyadı,
• Bononun düzenlendiği gün (Keşide tarihi),
• Bononun düzenlendiği yer,
• Ödeme yeri, 
• Senedi düzenleyenin imzası, 
• Vade.

Bono Türleri Nelerdir? 

Bonoların basıldığı yer ve kullanım amaçları ile ilgili olarak çeşitli türleri bulunmaktadır. Bu türleri şu şekilde sıralandırabiliriz:

Hazine Bonosu: Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından çıkarılan ve bir yıldan kısa vadeli Türk lirası veya döviz cinsinden devlet iç borçlanma senetleridir. Hazine bonosu, vade tarihine kadar elde tutulursa, anaparanın ve faizinin geri ödenmesi garantilidir.

Altın, Gümüş ve Platin Bonoları: Eski adıyla İstanbul Altın Borsası üyesi bankalar ile kıymetli maden aracı kurumlarının belirli bir miktarda kıymetli maden cinsinden ihraç ettiği bonolardır. Bu bonolar, iskontolu veya iskontosuz olarak satılabilen menkul kıymetlerdir. Altın, gümüş ve platin bonolarının vadesi 60 günden az – 360 günden fazla olamaz.

Altın, gümüş ve platin bonoları, halka arz edilme şartı ve iskonto esasına göre satışa sunulurlar. Satışta uygulanacak vadeye uygun bir şekilde iskonto oranları yıllık bazda hesaplanmaktadır. Satışın yapılacağı yerlerde ise satış süresi içinde ihraççı tarafından duyurulurlar. Bu bonoların satış bedeli, izahname ve sirkülerde belirtilmek kaydıyla Türk lirası, döviz veya kıymetli maden olarak tahsil edilmektedir. Altın, gümüş ve platin bonolarıyla ilgili ödemeler, esasları izahname ve sirkülerde belirtilmek koşuluyla, kıymetli madenin borsasında oluşan ağırlıklı ortalama fiyatı esas alınarak yapılır. Türk lirası veya ödeme tarihinde TCMB tarafından ilan edilen gösterge döviz satış kuru kullanılmak şartı ile döviz cinsinden ödeme yapılabilir. Ayrıca ödeme, ihraç sırasında fiziki teslim öngörülmüşse kıymetli maden cinsinden de aracı kuruluş vasıtasıyla yapılabilir.

Banka Bonoları: Kalkınma ve yatırım bankalarının borçlu sıfatıyla düzenlediği bonolardır. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından kayda alınmasının ardından ihraç edilerek iskonto esasına göre satılan menkul kıymetlerdir. Halka arz edilecek banka bonolarının vadesi, 60 günden az – 360 günden fazla olamaz. Tahsilli satılacak banka bonolarının vadesi ise 15 günden az – 360 günden fazla olamaz.

Halka arz edilme şartıyla satışa sunulan banka bonoları, satışta uygulanacak vadeye uygun iskonto oranı yıllık bazda hesaplanarak, satışın yapılacağı satış süresi içinde banka tarafından duyurulmaktadır. Bonoların alım – satım işlemi, ikinci el piyasada serbesttir. Bu kural, bonoları ihraç eden bankalar için de geçerlidir. 

Finansman Bonosu: İşletmelerin kısa süreli fon ihtiyaçlarını karşılamak için genel olarak anonim ortaklık statüsünde olan büyük firmalar, bankalar ve finans kuruluşları tarafından basılıp ihraç edilen borç senetleridir. Tanınmış işletmeler, bankalar çıkardıkları borç senetleri ya da bonoları piyasaya satmak amacıyla kısa süreli fon ihtiyacını karşılarlar. ABD gibi ülkelerde yaygın bir şekilde kullanılırlar. Geri ödeme süreleri ise en fazla 9 aydır. Türkiye piyasalarına ise 1986 yılında girmişlerdir.
 

Borsada Ayı ve Boğa Eğilimi Nedir?

Hisse senedi piyasasında yatırım yapmak isteyen kişilerin en çok duydukları, belki de anlam veremedikleri konulardan birisi ayı ve boğa piyasasıdır. Ayı ve boğa piyasası, aslında birer eğilimdir. Yatırımcıların gelecek hakkında beklentilerini bu şekilde ifade etmesiyle birlikte borsa terimleri arasına girmişlerdir. Hatta bu iki terimin ilk defa 18. yüzyılda Londra Borsası'nda ortaya çıktığı bilinmektedir.

"Piyasalar ayı eğilimine girdi, boğalar borsaya hakim oldu" gibi duyacağınız söylemleri bulunmaktadır. Fiyatların eğilimi hakkında bilgi veren bu iki terim, iki farklı yatırımcı grubunu da ifade etmektedir. Ayıcılar ve boğacılar olarak tanımlayacağımız bu grubun birisi iyimser olarak fiyatların yükselişini, diğeri kötümser olarak fiyatların düşeceğini öngörmektedir.

Ayı ve boğa eğilimlerinden biraz bahsetmek istiyorum:

Borsada Ayı Eğilimi

"Bear Market" olarak da duyabileceğini ayı eğilimi, gelecek için karamsar düşünüldüğü ve fiyatların genelinde düşüş beklendiği anlamına gelmektedir. "Ayıyı yakalamadan derisini satmak" deyiminden geldiği varsayılmaktadır. Bu beklentiye sahip olan yatırımcılar, risk alma derecelerine göre sahip oldukları hisseleri satmak isteyeceklerdir. Risk alma derecesi yüksek olan yatırımcılar, sahip oldukları hisseleri, daha düşük fiyattan geri alma beklentiyse satarlar. Bu şekilde satış ve alış arasındaki farktan kar etmeyi hedeflerler.

Ayı piyasasının hakim olduğu zamanlarda, fiyatların düşeceği beklentisi arttığı için talepte de zayıflama meydana gelir. Talebin zayıflaması ise bir süre sonra fiyatların düşmesine neden olur. Piyasada hakim olan kötümser hava, yatırımcıların satma eğilimine girmesine neden olacaktır ve fiyatlar daha da düşecektir. Bu şekilde tüm piyasalarda ayılar hakim olacak ve fiyatlar aşağı çekilecektir.

Ayı piyasasının 3 aşamada gerçekleştiği varsayılır. Birinci aşamada, boğa eğiliminin son dönemidir ve elden çıkarma aşamasıdır. İkinci aşama ise panik aşaması olarak tanımlanır. Alıcılar son derece azalır ve satıcılar aceleci davranarak satışı gerçekleştirirler. İşlem hacmi artarken fiyatların düşme trendi dikey olacaktır. Bu aşamadan sonra ikinci canlanma dönemi ya da yatay piyasa eğilimi hakim olur. Üçüncü aşamada da, hafiften alımlar başlar ve kötü haberler ortadan kalkar.

Ayı piyasasının belirtileri ise satışların başlamasıyla gelir. Alıcılar isteksizdir ve gittikçe azalırlar. Satıcılar ise acele davranırlar ve ellerinde bulunan yatırım araçlarını bir an önce elde çıkarmak isterler. Bu şekilde davranan yatırımcılar da, ayı piyasasını başlatırlar ve piyasalar düşüş eğilimine girer.

Neden ayı piyasası dendiğine bakacak olursak; ayılar saldırırken pençe sallar ve bu hareket aşağı yönlü bir harekettir. Fiyatların bu şekilde aşağı çekildiği söylenmektedir.

Borsada Boğa Eğilimi

"Bull Market" olarak da duyabileceğiniz boğa eğilimi, iyimserlik ve fiyatların yükseleceği düşüncesiyle alımların yapıldığı piyasadır. Boğaların piyasaya hakim olmasıyla birlikte fiyatların yükseleceği beklentisi artar ve alımlar başlar. Bu düşünceye sahip olan yatırımcılar, piyasa henüz yükselmeden alım yaparlar ve birikimleri ile portföylerini genişletirler. Düşük fiyattan alıp, yükseliş geldiğinde satış yaparak alım – satım fiyat farkından kar etmek isterler.

Borsa eğilimi ile de talep eşleştirilebilir. Boğa eğiliminin başlamasıyla birlikte talep artış gösterecek ve fiyatlar yükselmeye başlayacaktır. Fiyatlarda yükselme potansiyelini gören alıcılar daha fazla alım yapmak isteyecekler ve talebi yükseltmeleriyle birlikte fiyatlar yükselecektir.

Boğa eğilimi de 3 aşamada gerçekleşmektedir. Birinci aşamada, durgun olan piyasada değişmenin başladığı düşüncesi hakim olur. İsteksiz olan yatırımcılar, fiyatların hareketlenmeye başladığı düşüncesiyle alım yapmaya başlarlar. Değerinin altında satılan hisseleri, henüz düşük fiyatlıyken toplamak isterler. Bu aşamada şirketlerin mali tabloları ve raporları hala kötüyü işaret etmektedir. İkinci aşamada ise ekonomik trendler de iyileşmeye başlar ve işlemler artar. Teknik analistler en fazla bu aşamada kazanç sağlarlar. Son aşamada ise yatırımcılar hisselere hücum eder ve işlem hacmi son derece yükselir.

Boğa piyasasının belirtileri; piyasanın yükselmesi öncesinde alıcılar çoğalır ve satmak isteyen yatırımcılar isteksizdir. Satıcılar azalır ve alıcıların artmasıyla birlikte, piyasa iyimser bir havaya bürünür. Kararlı ve aceleci alıcılar, fiyatları yükseltir. Ellerine bulunan nakit ile sürekli alım yapmak isterler. Alımların artmasıyla birlikte boğa eğilimi de hakim olur.

Boğa denmesinin nedeni; boğalar saldırırken kafalarını yukarı doğru sallarlar ve piyasanın yükselmesini sembolize ederler.

Tahvil Nedir? Çeşitleri Nelerdir? Yatırımı Nasıl Yapılır?

Tahviller kısaca borçlanma senetleri olarak bilinirler. Genellikle hisse senetleriyle karıştırılmalarına karşın, bariz farklılıkları bulunmaktadır. Çeşitli türleri bulunmaktadır ve genellikle şirketlerin kaynak ihtiyaçlarını gidermek için çıkartılırlar. Vadeleri bir yıldan daha uzundur ve ticaret veya sermaye piyasası kanunlarına göre basılırlar.

Karıştırılan bir konu olması nedeniyle, tahvil nedir, çeşitleri nelerdir, yatırımı nasıl yapılır gibi konuları ele almak istiyorum:

Tahvil Nedir?

Anonim şirketlerin kaynak bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkarttıkları borçlanma senetleridir. Tahviller, ticaret ya da sermaye piyasası kanunlarına göre basılırlar. Vadeleri bir yıldan daha uzundur. Tahvillerin üzerinde bulunan kupon veya anapara vadesi geldiği zaman, borçlu olan şirketin borçlarını ödemesi esasına dayanan menkul kıymetlerdir.

Tahviller, şirketlere ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlama amacı taşımaktadır. Devlet tahvillerinde vade ve faiz riski bulunurken, özel şirketlerin tahvillerinde risk daha fazladır. Bu nedenle bir şirkete ait tahvil alınırken, sağlam bir mali analiz sürecine girilmelidir. Tahviller iskonto esasına dayalı olarak satılmaktadır. Bir sanayi kurulu veya mali kurum tahvil ihraç edip, alıcıya iskonto ederek satar. Alıcı ise iskonto oranında satıcıya eksi ödeme yapar. Ama vade sonunda tahvil nominal değeri tahsil edilir.

Tahvil Çeşitleri Nelerdir?

Tahviller de hisse senedi çeşitleri gibi alt gruplara ayrılmaktadır. Bu çeşitler ise şu şekildedir:

Devlet ve Özel Sektör Tahvilleri: Devletin iç borçlanma yoluyla çıkarttığı tahvillere, devlet tahvili denmektedir. Diğer bir adı ise hazine bonosudur. Devlet kendi ihtiyacına göre bir vade belirlemektedir. Özel sektör tarafından belli amaçlar doğrultusunda ve değişik vadelerde çıkarılan tahvillere de, özel sektör tahvili adı verilmektedir.

Hamiline ve Nama Yazılı Tahviller: Tahvil üzerinde sahibinin ismi belirtilmişse nama yazılı tahvildir. Herhangi bir isim belirtilmeyen ve elinde bulunduran kişinin alacak hakkı olan tahvillere de hamiline yazılı tahvil denir. Hamiline yazılı tahviller daha çok kullanılan bir türdür.

Primli ve Başa Baş Tahviller: Tahvil üzerinde yazılı olan değer yani nominal değer ile piyasaya çıkarılıyorsa başa baş tahvil denir. Üzerinde yazılı olan değerden daha aşağıda bir değerle piyasaya sunulan tahviller ise primli tahvillerdir. Tahviller nominal değerin % 5'i kadar düşük bir değerle piyasaya sürülebilirler.

İkramiyeli Tahviller: Daha fazla tahvil satışı yapabilmek için tahvil sahibine en menfaatler sağlayan türdür. Ülkemizde ise tahvil sahibine hak ettiği faiz dışında en bir menfaat sağlanmamaktadır.

Paraya Çevrilme Kolaylığı Olan Tahviller: Tahvillerin üzerinde vadeleri yazılıdır ve vade sonunda bu bedel alınır. Vade sonu beklenmeden istendiği zaman işleyen faizi ile paraya çevrilebilen tahvillere, paraya çevrilme kolaylığı olan tahvil adı verilir.

Garantili ve Garantisiz Tahviller: Satışları arttırmak için tahvillere bir banka veya şirket tarafından garanti verilebilir. Garanti verilen tahvillere, garantili tahvil adı verilirken; normal şekilde çıkarılan tahvillere garantisiz tahvil adı verilmektedir. Garantili tahviller, yatırımcısına daha fazla güven vermektedir ve riski daha düşüktür. Bu nedenle daha çok tercih edilirler.

Sabit ve Değişken Faizli Tahviller: Tahvil faizleri, arz ve talebe göre piyasalar tarafından günlük belirleniyorsa, değişken faizli tahvil adı verilir. SPK tarafından yapılan son düzenlemelere göre değişken faizli tahviller yerine 3, 6 veya 1 yıllık dönemli sabit faiz uygulanmaktadır. Bu tahvillere de sabit faizli tahvil adı verilmektedir.

Endeksli Tahviller: Altın veya döviz kurunun artış yüzdesine göre tahvil anaparası artırılarak sahibine ödenir. Bu tahvillere, endeksli tahviller denir. Tahvilin çıkarıldığı gün ile vade günü arasında kalan sürede altın veya döviz artış yüzdeleri hesaplanmaktadır.

Tahvil Yatırımı Nasıl Yapılır?

Ülkemizde tahvil piyasasında, TCMB, borsa üyeleri ve SPK yetki belgeli bankalar işlem yapabilmektedir. Yatırımcılar ise şahsen borsada işlem yapamazlar. Yetki belgesine sahip olan aracı kurumların vasıtasıyla işlemlerini gerçekleştirirler. Aracı kurumlar ise borsaya benzer şekilde hizmet verirler. Bu hizmetler; halka arza aracılık, alım – satım aracılığı, yatırım danışmanlığı, portföy yöneticiliği ve menkul kıymetleri geri alma ve satma taahhüdü ile alım – satımdır.

Tahvil işlemi yapacak olan aracı kurum, tahvil ve bono piyasası müdürlüğünü arayarak müşteri emirlerini iletmektedir. Piyasada işlem yapan taraflar, borsada olduğu gibi birbirini tanımazlar. Emirler aracı kurumlara iletilir ve bu şekilde gerçekleşen emirler, müşterilere iletilir. Aracı kurum yetkilisi verilen kodu, piyasa eksperine söyler ve kesin alım – satım pazarında işlem yapabilmek için işlem türünü, müşteri hesap kodunu, nominal değeri, fiyat ve emir tipini iletir. Eksperler bu bilgileri sisteme girerler. Piyasa izleme ekranlarında girilen tüm emirler takip edilir. En iyi teklif, en üstte yer alır ve bu sıraya göre işlem görürler.

Piyasaya gönderilen emirler, birbiri ile karşılaştığında yatırım gerçekleşir. Karşılaşmayan emirler ise iptal edilir. Karşılanmayan emirler değiştirilebilirler. Yapılan işlemlerde kaydedilmiş fiyatlar ve oranlar sonraki gün borsa bülteninde ilan edilirler.

Tahvillerin vadesinin uzun olması, yatırımcı açısından bazı sorunlar yaratır. Bu yüzden yatırımcılar daha kısa vadeli, benzer getiriye sahip, riski düşük başka alternatifleri tercih ederler. Günümüzde buna bağlı olarak tahvil vadeleri giderek kısalmaktadır.

Hisse Senedi Yatırımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Hisse senetleri en eski yatırım araçlarındandır ve borsaların oluşmasında büyük bir rol oynamışlardır. Borsadan kağıt almak diye duyduğumuz hisse senedi yatırımı günümüzde yeni nesil finans piyasalarında çok daha iyi olanaklar altında işlem görmektedir. Özellikle de forex piyasası diğer yatırım araçlarında olduğu gibi hisse senedi yatırımında da yatırımcılara sunduğu olanaklar ile ön plana çıkmaktadır.

Günümüzde yatırım işlemleri tamamen internet üzerinden gerçekleştirilebiliyor. Bir hisse senedi alımı yapmak isteniyorsa da gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra internet üzerinden kolay bir şekilde alınıp satılabilir. Aynı zamanda fiziki olmayan şekillerde hisse senedi alımı da yapılabilmektedir ve bu yöntem eski yönteme göre daha avantajlıdır. Yatırımcılar hem vakit kaybetmemiş olurlar hem de birçok evrak işiyle uğraşmadan işlemlerini yapabilirler. Hisse senedi yatırımı nerede yapılırsa yapılsın, dikkat edilmesi gereken öncelikli konu şüphesiz, bilgi ve deneyim sahibi olmaktır.

Borsada hisse senedi almak için yatırımcıların öncelikli olarak bir yatırım hesabı açtırması gerekir. Bir banka veya aracı kurumdan bu yatırım hesabı açtırılabilir. Bu hesabın açtırılması ile günümüzde internet üzerinden diğer işlemler gerçekleştirilerek hisse senedi alabilmektedir. Hisse senedi alım aşamasından önce alınması planlanan hisse senedinin ait olduğu şirketin, sektörün ve ülke ekonomilerinin takip edilmesi gerekmektedir. Hisse senedinin gelecekte değer kazanarak yükseleceği öngörülüyorsa o senet alınmalıdır. Borsalarda yalnızca değer kazanacak olan yatırım araçlarından kazanç sağlanmaktadır.

Borsa bilginiz ve deneyiminizle birlikte mutlaka kendi stratejilerinizle hisse senedi yatırımı yapmalısınız. Portföyünüze ekleyeceğiniz hisse senetlerini, yaptığınız piyasa takibi, analiz ve stratejilerinize göre eklemelisiniz. Başkalarının "bu hisse senedi kazandıracak" tarzı söylemlerine göre alım – satım yapmamalısınız. Tamamen kendi öngörü stratejilerinizle yatırımlarınızı yapmanız gerekiyor.

Bir hisse senedi tepe ve dip noktalarına ulaşmışsa bu seviyelerden alım – satım yapmamanızı öneririz. Oldukça risklidir ve uzman olmayan yatırımcılar tarafından kaybetme olasılığı yüksektir. Bir hisse senedinin seçimi oldukça önemli bir noktadır. Eğer hiç bilginiz olmadığı halde kazandırıyor diye bir hisse senedi satın almamalısınız. İlgi alanlarınıza uygun olan hisse senetlerini almalısınız. Geçmişlerine göre değil, gelecek projelerine göre hisse senetlerini tercih etmelisiniz.

Forex piyasasında ise hisse senedi yatırımı çok daha kolay bir şekilde yapılabilmektedir. Fiziki bir alım – satım işlemi yapılmaksızın internet üzerinden hisse senedinin fiyat grafiklerinden ve piyasa haberlerinden bilgi sahibi olarak alım gerçekleştirilebilir. Borsalarda olduğu gibi hisse senedi ile ilgili detaylı bir araştırma yapmaya gerek duyulmamaktadır. Aynı zamanda forex piyasasının çift yönlü işlem özelliği sayesinde hem değer kazanan hem de değer kaybeden hisse senetlerinden kazanç sağlanabilmektedir.

Fiziki bir hisse senedi alımının gerçekleştirilmemesi eski yöntemlere göre çok daha kolaydır ve kısa sürede kazanç elde edilebilmektedir. Aynı zamanda forex piyasası gibi küresel bir piyasada işlem yaparak dünyaca ünlü birçok hisse senedine yatırım yapılabilmektedir.

İnternetten Hisse Senedi Takibi Nasıl Yapılır?

Hisse senedi fiyatları, ülkenin içinde bulunduğu makro ekonomik yapı ve piyasanın genel arz – talep dengesi gibi pek çok faktöre bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Hisse senedi fiyatları üzerinde etkili olan bu etmenler ise fon sağlayıcıları ve likide sahipleri tarafından kontrol edilmekte ve hisse senedi fiyatları bu doğrultuda oluşmaktadır. Bir yatırımcının ise hisse senetlerinden para kazanabilmesi için fiyatlarda meydana gelen değişiklikleri bilmesi gerekmektedir.

Borsada hisse senedi yatırımı yaparak para kazanmak istiyorsanız, mutlaka piyasa ve yatırım aracı hakkında bilgi sahibi olmalısınız. Hisse senedi nedir, fiyatları nelerde etkilenir gibi temel borsa konularını bilmeli ve belli bir deneyime sahip olmalısınız. Fiyatlarda meydana gelen dalgalanmaları doğru bir şekilde yorumladığınızda borsada para kazanırsınız. Hisse senedi fiyatlarında meydana gelen dalgalanmaları doğru yorumlamak için de mutlaka fiyatları etkileyen faktörleri bilmeli ve takip etmelisiniz.

Hisse senedi fiyatlarını önceden takip etmek bir işkence gibi görülse de, günümüzde internet üzerinden anlık olarak takip edilmektedir. Bilgisayarınıza yükleyeceğiniz yazılımlar veya haber siteleri sayesinde ilgilendiğiniz hisse senetlerini anlık olarak takip edebilirsiniz. Hisse senedi fiyatları üzerine etkili olacak faktörleri de izleyebilirsiniz. Yapılacak açıklamaları, ülkelerin ekonomik verilerini izleyebilir ve hisse senedi fiyatlarında meydana gelecek değişiklikleri önceden görebilirsiniz. Buna göre doğru pozisyonu alabilir ve para kazanabilirsiniz.

Günümüzde teknolojinin geldiği konum ve belirli veri sağlayıcıları tarafından sunulan imkanlar ile online hisse senedi takip etmek oldukça kolay erişilebilir bir ayrıcalıktır. Yatırımcılar internet üzerinden veya işlem gerçekleştirdikleri platformlar aracılığı ile kolaylıkla online olarak hisse senedi fiyatlarını takip edebilmekte, sermayelerini bu doğrultuda kolaylıkla yönetebilmektedir.

Sunulan bu imkan günümüzde finans piyasalarına çok farklı bir konum kazandırmış ve yatırımcıların sermayelerini etkin bir şekilde değerlendirmesini, yönetmesini sağlayan oldukça kolay bir yapıyı beraberinde getirmiştir. Oluşan bu yapıda küresel değişimlerin izlenmesi ve yatırım stratejilerinin geliştirilmesi çok hızlı bir şekilde gerçekleştirebilmekte bu doğrultuda yatırımcılar finansal güçlerini önemli ölçüde artırma fırsatını kolaylıkla yakalayabilmektedir.

İnternetten yapacağınız piyasa takibi ile çok daha etkili bir şekilde yatırım yapabilirsiniz. Birikimlerinizi kazançlı şekillerde hisse senetleri ile değerlendirebilir ve risklerinizi önleyebilirsiniz. Borsada hisse senedi yatırımı yaparak para kazanmak için mutlaka kendi stratejileriniz olmalı ve bu stratejiler doğrultusunda izleyeceğiniz verileri sıkı bir şekilde takip etmelisiniz.

Ücretsiz eğitim olanaklarından faydalanarak kısa sürede hem borsa piyasası hem de yatırım araçları hakkında bilgiler edinebilirsiniz. Sanal para ile işlem yaptığınız demo hesaplarda da piyasa takibini etkili bir şekilde nasıl yapacağınızı öğrenebilirsiniz.