Hisse Senedi Türleri Nelerdir?

Borsada işlem gören hisse senetleri, halka açılmış ve borsaya kayıt edilmiş olan hisse senetleridir. Borsaya kaydedilmeyen (kote) hisse senetlerinin yatırımcılar tarafından alınıp satılması söz konusu olmaz. Dünya borsalarında en çok işlem gören hisse senedi türü, adi ve imtiyazlı hisse senetleridir. Ülkemizde ise bu hisse senetlerinin kullanımına ve yatırımcılar tarafından alınıp satılmasına izin verilmemektedir. İmtiyazlı hisse senetleri, ABD gibi gelişmiş ülkelerde kullanılan hisse senedi türüdür.

Sermaye şirketlerinin ortaklarına, ortaklık ve paylarını belirlemek için verdikleri kıymetli evraklara hisse senedi denildiğinden baha önce bahsetmiştik. Kimlerin hisse senedi çıkarabileceğinden, hisse senedinin sahibine sağladığı haklar ve sorumluluklar hakkında bilgiler vermiştik. Şimdide hisse senedi türleri hakkında bilgiler vermek istiyorum.

HİSSE SENEDİ NEDİR? (TIKLAYIN)

Hisse senetleri, adi ve imtiyazlı, nama ve hamiline yazılı, primli ve primsiz, bedelli ve bedelsiz, kurucu ve intifa gibi türlere sahiptir. Buna rağmen Türk Ticaret Kanunu 409. maddesine göre hisse senetleri yalnızca nama ve hamiline olarak iki türdür. Gelin bu hisse senedi türlerinin ne demek olduklarını açıklayalım:

Nama ve Hamiline Yazılı Hisse Senetleri

Anonim ortaklık paylarını temsil etmesi için çıkarılan ve belirli bir kişinin adına düzenlenen kıymetli evraklara nama yazılı hisse senetleri denilmektedir. Hamiline yazılı olan hisse senetlerinin üzerinde ise herhangi bir isim yazmamaktadır. Hamiline yazılı hisse senetlerinin sahibi ya hisse senedini ibraz eden kişidir ya da Takasbank dökümünde ismi yazılı olan kişidir. Borsada alım – satımı yapılan hisse senetleri hamiline yazılı hisse senetleridir.

OKUMANIZI ÖNERİRİM: BORSADA HİSSE SENEDİ ALIM SATIMI NASIL YAPILIR?

Nama ve hamiline yazılı olan hisse senetlerinin ayrımı önemlidir ve bu önem hisse senedinin devir işlemi sırasında ortaya çıkmaktadır. Hamiline yazılı olan hisselerin devir işlemi teslimle tamamlanmaktadır. Daha basit bir anlatımla aralarındaki fark; hisse senedinin üzerinde isim belirtilmişse nama yazılı, isim belirtilmemişse ve elinde bulunduran kişiye alacak hakkı tanıyorsa hamiline yazılı hisse senedidir.

Nama yazılı olan hisse senetleri daha güvenlidir ve senedin kaybedilmesi veya başkasının eline geçmesi durumunda herhangi bir işlem yapılması söz konusu olamaz. Ama hamiline yazılı olan hisseler kolayca elde çıkarılabilir. Hamiline yazılı hisse senetlerinin devri, teslim ile yapılırken; nama yazılı hisse senetlerinin devri ciro ile yapılır. İki tür ciro vardır. Bunlar:

Tam Ciro: Hisse senedinin devredildiği kişinin adı ve soyadı, 'ödeyiniz' ibaresi yazılır ve devreden kişi tarafından imzalanır.

Beyaz Ciro: İsim belirtilmeden yalnızca 'ödeyiniz' ibaresi yazılarak devreden kişi tarafından imzalanır.

Adi ve İmtiyazlı Hisse Senetleri

Hisse senedi ait olduğu şirketin belli bir kısmını temsil eden hisse senetlerine adi hisse senedi denilmektedir. Aksi bir hüküm belirtilmedikçe hisse senetleri sahiplerine eşit haklar sağlamaktadır. İşte bu tür hisse senetleri, adi hisse senetleridir. Borsa İstanbul Pay Piyasası'nda, adi paylar olarak geçmektedir ve ana sözleşmede aksi bir hüküm olmadıkça paylar, adi pay niteliği taşımaktadır.

İmtiyazlı hisse senetleri ise adi hisse senetlerine göre kardan pay alma ve genel kurulda oy kullanma gibi haklar bakımından Türk Ticaret Kanunu'nun 401. maddesine dayanarak ana sözleşme ile sahiplerine bazı imtiyazlı haklar tanıyabilir. İmtiyazlı hisse senedi sahiplerinin, diğer ortaklara göre özel hakları vardır. Esas sözleşme ile imtiyazlı hisse senetleri şirketin karından belirli bir oranda özel temettü alma, rüçhan hakkı kullanımı, oy kullanma hakkı gibi ayrıcalıklara sahiptir. Borsa İstanbul Pay Piyasası'na göre; "imtiyazlı paylar, sahiplerine kara iştirak ve genel kurulda oy kullanma bakımından ayrıcalıklı bir takım haklar sağlamaktadır," şeklinde tanımlanır.

Bedelli ve Bedelsiz Hisse Senetleri

Şirketin kuruluşunda ve sermaye artırımında çıkarılan hisse senetlerine bedelli hisse senetleri denilmektedir. Şirketler, yeni fon kaynağı temin etmek için çıkarırlar ve nominal değerden veya daha yüksek bir fiyattan satarlar. Bedelli hisse senetleri, ya mevcut ortaklara satılır ya da diğer yatırımcılara satılır. Mevcut ortaklara satılması rüçhan hakkını tanımlamaktadır.

Bedelsiz hisse senetleri ise şirketin bazı varlıklarında değer artışı yaşandığı ve artışın sermayeye eklenmesi için çıkarılır. Bedelsiz hisseleri işletme ortakları alabilirler. Bedelsiz sermaye artırımı, şirketlerin iç kaynaklarından sermaye aktardıkları tutar karşılığında çıkarılan payların bir bedel almaksızın ortaklara dağıtılması işlemidir. Bedelsiz sermaye artırımında, dışarıdan fon girişi olmamaktadır.

Primli ve Primsiz Hisse Senetleri

Hisse senedinin üzerinde yazılı olan değere nominal değer denilmektedir. Bir hisse senedi üzerinde yazılı olan nominal değerden daha yüksek bir bedelle ihraç ediliyorsa, bu hisse senedi primli hisse senedidir. Ama üzerinde yazılı bedel, nominal değer ise primsiz hisse senedi olarak tanımlanmaktadır. Borsa İstanbul'da kote edilen şirketler kayıtlı sermaye sistemine tabidir ve esas sözleşmelerinde hüküm bulunması halinde yönetim kurulu kararı ile primli ihraç edilebilirler.

Kurucu ve İntifa Hisse Senetleri

Şirketin kuruluşunda emeği geçen kişilere verilen hisse senetlerine, kurucu hisse senetleri denilmektedir. Sahibine, ortaklık, şirket yönetimine katılma gibi haklar vermemektedir. Sadece şirketin karından pay alma hakkı veren hisse senetleridir. Şirketin kuruluş hizmeti karşılığında ana sözleşme hükümleri gereğince üzerinde kurucuların isimleri yazılı olan hisse senetleridir. Belli bir sermaye payını temsil etmezler.

İntifa hisse senetleri ise belli kişiler için alacak veya hizmetler karşılığında çıkarılan ortaklık hakkını temsil etmeyen hisse senetleridir. Şirket genel kurulunun alacağı kararla, bazı kişilere çeşitli hizmet ve alacak karşılığı olarak verilirler. Sermaye payını temsil etmezler.