Dünya Borsaları

Borsalar ticarete konu olan malların alım satım işlemlerinin yürütüldüğü, yatırımcılara güvenilir ortamların oluşturulduğu ve ekonomiye çeşitli katkıların sağlandığı kurumsal piyasalardır. Dünyada büyük liman kentlerinde deniz ticaretinin yaygınlaşması ile borsalar doğmaya başlamıştır. Öncelikli olarak sokaklarda, kahvehanelerde yapılan kıymetli evrak alım satımı için daha sonraları daha güvenli ortamlara ihtiyaç duyulmuştur ve borsa binaları kurulmaya başlamıştır.

Dünyada ilk borsa işlemleri büyük limanlara sahip olan İngiltere, İtalya, Hollanda ve Belçika gibi denizci ülkelerde görülmüştür. İlk borsa binası olarak da Belçika’nın Anvers şehrinde 1487 yılında kurulan borsa binası gösterilmektedir. Daha sonra Hollanda’da Amsterdam Borsası kurulmuştur. Bu iki borsayı Paris, Londra, Berlin, Basel, Viyana, New York, Brüksel, Roma, Milano, Madrid, İstanbul ve Tokyo borsaları takip etmişti ve günümüzdeki büyük borsalar meydana gelmiştir.

Borsaların kurulmasında en büyük etken menkul kıymetlerin el değiştirmesidir. İlk olarak pazar ve panayırlara dayanan borsa temeli işlem hacminin artış göstermesi ile pazar faaliyetlerinden daha büyük faaliyetlere geçiş yaparak vadeli işlemlere kadar uzanmıştır. İşlem hacminin artması ile sokaklarda yapılan işlemler kahve, lokanta gibi yerlere taşınmıştır ve bunun en iyi örneği Londra’da girişi ücretli olan bir kahvehanedir. Daha sonları alım satım işlemlerinin iyice ilerlemesi ile borsa yatırımcıları uzmanlaşmışlar ve bir meslek kuruluşları artış göstermiştir. Hile ve dolandırıcılığa karşı disiplinli ve güvenli bir ortamda borsa yatırımlarının yapılması ihtiyacı artış göstermiştir.

Borsaların gelişmişlik tarz ve derecesi ülkelerin ekonomik ortam ve şartları tarafından belirlenmektedir. Bu nedenle de dünya üzerinde yer alan her borsanın çeşitli gelişme dereceleri ve modelleri bulunmaktadır. Dünya üzerinde ne kadar borsa bulunuyorsa o kadar da borsa modeli olduğu kabul edilmektedir. Bunun yanında borsalar büyüklük özellikleri dikkate alınarak sınıflandırılmaktadır.

İşlem hacmi, piyasa değeri gibi büyüklük özelliklerine göre borsalar;

• Süper borsalar,
• Büyük borsalar,
• Orta büyüklükte borsalar,
• Küçük borsalar olarak sınıflandırılabilir.

Borsaların bir sınıflandırılma şekli de, Dünya Bankası tarafından ülkelerin kişi başı Gayri Safi Milli Hasıla’sı dikkate alınarak yapılan sınıflandırmasıdır. Kişi başına gelir seviyesi yüksek olan ülkelerin borsaları gelişmiş borsalar; kişi başına gelir seviyesi düşük olan ülkelerin borsaları da gelişmekte olan borsalar olarak sınıflandırılmaktadır. 2010 yılında kişi başı GSMH 12.276 dolardan yüksek olan ülkelerin borsaları gelişmiş borsalar olarak belirlenmiştir. Dünya Bankası tarafından belirlenen GSMH’sı standartlara göre yüksek gelir düzeyinin altında ise o ülkenin borsası gelişmekte olan borsa veya gelişen borsalar olarak nitelendirilmektedir.

Gelişmiş borsalar genel olarak sanayileşmiş ülkelerde faaliyet gösteren büyük borsalardır. Dünyanın en büyük borsası New York Stock Exchange (NYSE); dünyanın en büyük ikinci borsası ise Nasdaq Borsası’dır. Bu iki borsanın da işleyişleri birbirinden farklıdır. Nasdaq Borsası elektronik bir sistemle çalışan ve organize olmayan bir borsadır. New York’ta kurulmuş olan bu borsada genellikle teknoloji ağırlıklı şirketlerin menkul kıymetleri işlem görmektedir.

Ülkemiz borsasının da içerisinde yer aldığı gelişmekte olan borsalar ise gelişmekte olan ülkelerde faaliyet göstermektedir. Günümüzde en önemli olanları ise; Güney Amerika’da Arjantin, Brezilya, Şili Borsaları; Uzak Doğu’da Endonezya, Malezya ve Tayland Borsaları; Avrupa’da Borsa İstanbul, Ürdün, Rusya, Romanya ve Macaristan Borsalarıdır.

Süper Borsalar

New York Borsası (New York Stock Exchange, NYSE)

NYSE gönüllü bir dernek olarak kurulmuştur ve yönetim kurulu borsa üyeleri tarafından seçilmiştir. New York Borsası üyelerine bakılacak olursa; komisyoncular (brokers), specialistler ve tacirler (dealers) olmak üzere üç ayrı gruba ayrıldığı görülür. Brokerlar, yatırımcıların işlem emirlerini, yerine getirmesi için specialistlere veren ve bu işlem karşılığında komisyon alan kişilerdir. Specialistler ise kendilerine verilen hisse senetlerinde piyasa oluşturmak için kendi hesaplarına alım ve satım yapan, müşteri emirlerini kendilerine getiren brokerların, brokerlığını yapan borsa üyeleridir.

Dealerlar kendi nam ve hesaplarına alım – satım işlemleri yapabilen borsa üyeleridir. New York Borsası’nda 2010 yılı verilerine göre 2317 şirketin menkul kıymetleri işlem görmektedir. ABD menkul kıymet piyasasının % 85’i New York Borsası’nda işlem görmektedir.

Menkul kıymetlerini, New York Borsası’nda kayıt ettirmek (kote) isteyen şirketlerin;

• Önemli derecede aktif varlığa ve kazanca sahip olması,
• Faaliyet alanının ulusal çıkarlara uygun olması,
• Faaliyetlerini sürdürdüğü sektörün genel durumunun ve şirketin ilgili sektördeki durumunun istikrarlı olması,
• Hisse senetlerinin geniş kitlelere dağıtılabilecek sayıda olması,
• Bilançolarının bağımsız muhasebeciler tarafından borsanın saptayacağı şekilde denetlenmiş olması,
• Her hisse senedi sahibine yönetiminde söz hakkı tanıyacak biçimde olması gerekir.

Tokyo Borsası (Tokyo Stock Exchange, TSE)

Uzak Doğu’nun en önemli hisse senedi borsası olan Tokyo Borsası’nda, 2010 yılı itibariyle 2293 şirketin hisse senetleri işlem görmektedir. Borsa üyeleri bakımından saitori’leri ile dikkat çeken Tokyo Borsası’nın üyeleri; düzenli üyeler ve saitori’ler olarak iki gruba ayrılmıştır. Düzenli üyeler, kendileri ve müşterileri adına alım – satım işlemi yaparlar. Saitori’ler düzenli aracılar arasındaki işlemlerde bir aracı şeklinde hizmet vermektedir. Bir tür brokerın brokerı oldukları kabul edilmiştir ve bu yönleri ile New York Borsası’nın specialistlerine benzetilmektedir.

Tokyo Borsası tamamen bilgisayar desteği ile borsa işlemlerini desteklemektedir. Aracı kuruluşlar, müşterilerden aldıkları alım – satım emirleri borsa salonunda bulunan saitorilere iletirler. Saitoriler aracı kurumlara aracılık etmektedir ve müşteri emirleri merkezi bilgisayarlı sisteme girilmektedir.

Tokyo Borsası bir şirket olarak faaliyet gösterir ve organizasyon şeması da bir şirketin organizasyon şeması niteliği taşımaktadır. Borsada kamu yönetiminin sıkı otoritesi söz konusudur. Borsada ilgili kararlar da maliye bakanlığı tarafından alınmaktadır. Maliye bakanlığına bağlı bir birim olarak çalışan Menkul Kıymetler Kurulu, doğrudan borsayı, aracı kurumları ve menkul kıymet ihraç eden şirketleri denetleyebilmektedir.

Londra Borsası (London Stock Exchange, LSE)

Londra eski çağlardan bu yana dünyanın finans merkezi olmuş bir şehirdir ve bu özelliğini hala korumaktadır. Bu özellikler nedeniyle de Londra Borsası menkul kıymet borsaları arasında en büyük borsalar arasında yer almıştır. Borsa 300 yılı aşkın bir tarihe sahiptir. Modern anlamda da ilk organize olmuş borsa, Londra’da 1801 yılında kurulmuştur. Dünyanın en büyük borsaları arasında yerini koruması için Londra Borsası’nda birçok değişiklik yapılmıştır. Bunlar arasında en çok bilinen ise 1986 yılında Büyük Patlama (Big Bang) diye anılan düzenlemelerdir.

Big Bang düzenlemesi ile Londra Borsası’nda yapılan büyük değişiklikler;

• Banka ve diğer finansal kurumlara aracılık yapma fırsatı getirilmiş,
• Komisyonlar serbest bırakılmış,
• İşlem yapan kurumlara hem brokerlik, hem de dealerlık yapma imkanı sağlanmış,
• İşlemlerin yüz yüze yapılması yerine bilgisayar ve telefonlar aracılığıyla yapılması sağlanmıştır. 

Big Bang sonrası aynı zamanda işlemler borsadan aracı kurumların bürolarına taşınmış ve bilgisayarlardan alınan bilgiler üzerine yapılmaya başlamıştır. Bu sistemde işlem gören hisse senetleri de, alfa, beta, gamma ve delta şeklinde sınıflandırılmıştır.

• Alfa hisse senetleri, en aktif işlem gören hisse senetleri,
• Beta ve Gamma hisse senetleri, Alfa grubu hisse senetlerine göre daha az aktif olan hisse senetleridir.
• Delta grubu hisse senetleri ise, likiditesi en az olan hisse senetleridir.

Londra Borsası’nın 4 pazarı bulunmaktadır;

• Londra Opsiyon Pazarı,
• Birleşik Krallık Hisse Senetleri,
• Uluslararası Hisse Senetleri ve Kamu Menkul Kıymetleri,
• Sabit faizli menkul kıymetler.

Büyük Borsalar

Amerikan Borsası (American Stock Exchange, AMEX)

Amerikan Borsası’nda 796 şirketin 950 menkul kıymeti işlem görmektedir. Borsada küçük ve yeni kurulmuş işletmelerin menkul kıymetleri işlem görür. ABD’nin ikinci büyük borsası olma niteliği taşımaktadır. New York Borsası ile birlikte ABD içinde toplam menkul kıymet alım satım hacminin % 90’ına sahiptirler. Amerikan Borsası’nda müşterilerin alım – satım emirleri düzenli veya yardımcı üyelere verilir. Aynı zamanda bankalar da bu emirleri kabul edebilir. Bankalar borsa üyeleri değildir ama borsaya üye firmalara emirleri ileterek yatırımcılara yardımcı olmaktadırlar.

Diğer Büyük Borsalar

• Chicago Borsası (Midwest Stock Exchange)
• Pasifik Borsası (Pasific Stock Exchange San Francisco ve Los Angeles’ta birer şubeleri bulunmakta)
• Hong Kong, Paris, Milano, Frankfurt Borsalarıdır.

Orta Büyüklükte Borsalar

ABD

ABD’de 7 tanesi aktif toplam 14 borsa bulunmaktadır. Boston, Cincinati ve Philadelphia borsaları. Bunların dışında yer alan, Chicago’daki Futures Exchange ve Chicago Board Options Market olarak vadeli işlem ve opsiyon borsaları bulunmaktadır.

Avrupa

Frankfurt dışındaki Alman borsaları olan Berlin, Hamburg, Münih borsalarıdır. Bunlarında dışında Madrid, Barcelona, Brüksel, Lizbon, Kopenhag, Stockholm, Amsterdam.

Uzak Doğu

• Seul, Taiwan, Singapur, Sydney, Melbourne, Bombay ve Hindistan’da yer alan toplam 14 borsa. 
• Latin Amerika ve Kanada
• Rio de Janeiro, Buones Aires, Sao, Mexico City, Toronto.

Orta Doğu

• İstanbul

Küçük Borsalar

Dünya üzerinde 65’e yakın faaliyet gösteren borsa bulunmaktadır. Atina, Tel Aviv, Viyana, Oslo, Helsinki, Manila, Kuveyt, Nijerya gibi…

Sermaye Piyasası Nedir? Sermaye Piyasasının Yapısı ve Önemi

Sermaye piyasası kısaca sermaye arz ve talebinin karşılaştığı piyasadır. Sermaye piyasası açısından sermayenin tanımı ise orta, uzun ve sonsuz vadeli fonlardır. Orta ve uzun vadeli fonlar için tahviller örnek verilebilirken, sonsuz vadeli fonlar için hisse senetleri örnek verilebilir. 3 – 4 yıldan kısa vadeli ve vadesiz fonların alım – satımı sermaye piyasası ile ilgili sayılmamaktadır. Bu nedenle de enflasyonun yan ürünü olarak ortaya çıkan kısa vadeli, her an paraya çevrilebilir belgeler, özel tahviller ve bonolar da sermaye piyasası aracı olarak sayılmamaktadır.

"Sermaye piyasası, orta, uzun ve sonsuz vadeli fonların arz ve talebinin aracı kuruluşlar aracılığıyla ve menkul kıymetlere bağlı olarak karşılaştığı piyasalardır."

Sermaye tanımı içerisinde yer almayan, döviz altın, kredi, ticari senet gibi doğrudan veya dolaylı olarak fon transferlerine sebep olan alış verişler sermaye piyasasından daha geniş bir kavram olan mali piyasanın içerisinde yer alır. Bu nedenle de sermaye piyasası da mali piyasanın bir parçasıdır.

Sermaye piyasasında arz ve talep bazı araçlar ile karşılanmaktadır. Bu araçlara sermaye piyasası araçları ve menkul kıymetler denilmektedir. Sermaye fonları menkul kıymetlerin alım satımı ile el değiştirmektedir. Bu nedenle de sermaye piyasası ile menkul kıymetler piyasası birlikte düşünülmektedir. Menkul kıymetler piyasası özellikle tahvil ve tahvil türleri ile hisse senedi ve hisse senedi türlerini içermektedir.

Sermaye piyasası ve menkul kıymetler piyasası gerçekte ise hareketleri açısından ters yönlüdür. Sermaye piyasasında mal karşılığı sermaye fonlarıdır. Menkul kıymetler piyasasında ise tahvil, hisse senedi gibi kıymetli kağıtlardır. Bu ters yönlülüğe rağmen, menkul kıymetler piyasasının sermaye piyasası içerisinde ve bir parçası olduğunu söylemek de mümkündür. Yani asıl piyasanın sermaye piyasası olduğu ve menkul kıymetlerin ayrı bir piyasa oluşturmadığıdır. Yalnızca sermaye piyasasında fonların el değiştirmesinde kullanılan araçlar olduğu söylenebilir.

OKUYUNUZ: Menkul Kıymet Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Menkul kıymetler piyasasında da diğer piyasalarda olduğu gibi arz – talep kanunu geçerli olmakla birlikte, bazı durumlarda tam tersi işler. Diğer piyasalarda bir malın fiyatı düşünce ona karşı talep artabilir. Menkul kıymetler piyasasında ise fiyatı düşen mala talep de azalmaktadır. Alınıp satılan malın fiziki bir değeri olmaması, doğrudan doğruya bir ihtiyacı karşılamaması ve spekülatif bir karaktere sahip olması arz ve talepte tersine bir durum yaratmaktadır.

Sermaye Piyasasının Önemi

Sermaye piyasasının ekonomideki yer ve önemi ülke ekonomisi bakımından tek başına yararlı olamayan küçük birikimlerin menkul kıymetlere yatırılarak büyük yatırımlar haline gelmesidir. Sermaye piyasası az gelişmiş ülkelerdeki yurtiçi tasarruf açığının kapatılmasına yardımcı olur. Fertler açısından ise, sermaye piyasası, tek başına gelir getiren bir yere yatırılamayacak kadar küçük fonların verimli yerlere yatırılmasına ve sahiplerine bir ek gelir getirmesine imkan sağlamaktadır.

Küçük sermayelerle kişisel işler yapılabilse dahi, kişisel yatırımlarda teşebbüs ve yönetim sorunu çıkacaktır. Elinde küçük bir sermaye bulunan fakat bununla kişisel bir yatırım yapmaya bilgi ve tecrübesi izin vermeyen veya zamanı olmayan kişiler sermaye piyasasının sağladığı imkanlardan yararlanırlar. Ayrıca bu durumda küçük sermaye sahipleri kendi teşebbüslerinde çeşitli risklere maruz kalacaklardır. Sermaye piyasasında bu fonlar değişik menkul kıymetlere yatırıldığı zaman ise risk dağılımı yoluyla risk asgariye indirilecektir. Bu noktada yatırım danışmanlığı ve portföy yönetimi önem kazanmaktadır.

Sermaye piyasası, tasarruf sahipleriyle orta ve uzun vadeli fon talep eden kuruluşlar arasında direkt iletişim kurulmasına, sermayenin mobilizasyonunda araçların ortadan kalkmasına veya fonksiyonların azalmasına ortam hazırlar. Küçük tasarrufların doğrudan veya daha hızlı bir şekilde yatırımlara aktarılmasını sağlar. Bankalarda küçük tasarrufların değerlendirilmesi uzun ve dolambaçlı yolları içermektedir.

Sermaye piyasası araçlarının bir bölümü şirketlere öz kaynak sağlar. Böylece iktisadi kalkınmanın hızlanması ve sağlıklı finansman kaynaklarına kavuşturulmasına yardımcı olurlar. Para piyasası ve araçları ise şirketlere yalnız yabancı kaynak sağlar. Sermaye piyasasının etkin çalışması, şahısların tüketim eğitimlerini azaltarak ve tasarruf eğitimlerini yükselterek ekonomide sermaye birikimini artırır.

Sermaye Piyasasının Yapısı

Sermaye piyasasının yapısı incelenirken, hukuki çerçeve, sermaye piyasasının kurumları, sermaye piyasasının araçları, menkul kıymet arz edenler, menkul kıymet talep edenler ve aracılar olarak incelemek gerekir. Sermaye piyasasında fonlar kıymetli evrak hükmündeki belgeler karşılığında el değiştirdiği için fon sahipleri bu belgeleri iki şekilde satın alırlar. Bu nedenle de sermaye piyasası iki kesim halinde oluşur.

Birincil Piyasa

Tasarruf sahiplerini tahvil ve hisse senedi gibi hak temsil eden belgeleri doğrudan ihraç eden kuruluşların veya bunlara ihraçta aracılık eden kurumlardan alabildikleri durumlarda birincil piyasa söz konusu olmaktadır. Birincil piyasada önemli olan, menkul kıymetleri, ihraçtan almaktır. Arada bir banka veya aracı kurumun olması ise bu alımların birincil piyasada olmasına engel değildir.

İkincil Piyasa

Menkul kıymetleri ihraçtan alanlar bunları paraya çevirmek istediklerinde sonsuz vadeli belgelerde hiçbir zaman; orta ve uzun vadeli belgelerde ise vadeden önce, bunları ihraç eden kuruluşa geri veremezler. İkincil piyasa bu durumdaki menkul kıymetlerin paraya çevrilmesini sağlayan piyasadır ve menkul kıymetlerin likiditesini arttırarak birincil piyasaya talep yaratır, onun gelişmesini sağlar. Bu açıdan sermaye piyasasında ikincil piyasa birincil piyasa kadar önemlidir. Gelişmiş piyasalarda ikincil piyasanın iş hacmi birincil piyasadan defalarca büyüktür.

İkincil piyasanın en iyi teşkilatlanmış bölümünü, menkul kıymet borsaları oluşturmaktadır. İkincil piyasanın menkul kıymet satmak isteyenlere sağladığı kolaylığın yanında bu belgelerden satın almak isteyenlere sağladığı kolaylık da önemlidir. Yalnız birincil piyasa mevcut olsaydı, tasarruf sahipleri ellerine para geçtiği zaman ihraç halinde hangi kuruluşun tahvil veya hisse senetleri varsa ancak onlardan edinmek imkanıyla sınırlı kalırlardı. İkincil piyasada, o güne kadar ihraç edilmiş hemen her menkul kıymetleri bulması mümkündür.

Gelişmiş Ülkelerde Sermaye Piyasaları

Gelişmiş ülkelerde sermaye piyasaları, iş hacmi, halka açık kuruluşların sayısı ve halka arz edilen menkul kıymet hacminin büyüklüğü, halkın piyasaya katılma oranı, aracı kuruluşların çokluğu, çeşitliliği, büyüklüğü, araçların çokluğu ve çeşitliliği, düzenleyici hukuki çerçevenin zenginliği bakımından diğer ülkelerin piyasalarından farklıdır.

Sermaye piyasası en gelişmiş ülkeler aynı zamanda sanayide en gelişmiş ülkelerdir. Sermaye piyasası ve borsalar gelişmiş kapitalizmin kurumlarıdır. Sermaye piyasası ve borsalar gelişmiş kapitalizmin kurumlarıdır. Sermaye piyasasında alınıp satılan tahvil ve hisse senedi gibi araçlar genellikle sanayi kuruluşları tarafından ihraç edildiğine göre sermaye piyasasının en gelişmiş örneklerinin sanayisi en gelişmiş ülkelerde görülmesi kadar doğal bir şey yoktur.

Sermaye piyasasının gelişmiş olduğu ekonomilerde piyasaya giren tasarrufların çoğu kişisel tasarruflar değil, kurumsal tasarruflardır. Bu tasarrufları çeşitli menkul kıymetlere yatıran kurumlara da kurumsal yatırımcılar denilmektedir. Sermaye piyasalarında gelişme derecesi borsaların işlem hacmidir.

Sermaye Piyasası Kanunu

Sermaye piyasası ve menkul kıymetler konusunun esas yasal kaynağı olan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun amacı; tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak halkın iktisadi kalkınmaya etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını sağlamaktır.

Son olarak Kanun sermaye piyasasına şu yeni kavram ve düzenlemeleri getirmiştir:

• Sermaye piyasası faaliyetleri,
• Sermaye piyasası araçları ve menkul kıymetler,
• Sermaye piyasası araçlarının halka arzı ve satışı,
• Menkul kıymetleri halka arz olunan anonim ortaklıklar ve bunların denetimi,
• Kurul kaydı ve kurul kaydına alınma,
• Halka açık anonim şirketler,
• Kayıtlı sermaye sistemi,
• Tahvil ihracı,
• Kar payı dağıtımı,
• Bilançoların açıklanması,
• Denetim, ceza ve müeyyideler,
• Sermaye Piyasası Kurulu, görev ve yetkileri,
• Sermaye piyasası kurumları,
• Kaydi sistem ve Merkezi Kayıt Kuruluşu,
• Yatırımcıyı Koruma Fonu, Tedrici tasfiye fonu.

Menkul Kıymetler Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Ülkemizde menkul kıymetlerin tanımı Sermaye Piyasası Kanunu'na göre yapılmıştır. Kıymetli olan evraklar, borsada işlem gören ve görmeyen olarak ikiye ayrılmışlardır. İşte bu kıymetli evrakların iktisadi bakımdan en çok kullanılan türleri de, çek, bono ve poliçeden oluşan kambiyo senetleri ile emtia senetleridir.

Bu yazımlar birlikte menkul kıymetlerin tanımını kapsamlı bir şekilde ele almak istiyorum.

Menkul kıymetler Nedir?

Menkul kıymet tanımı; ortaklık veya alacaklılık sağlayan, belli bir tutarı temsil eden, orta ve uzun vadeli yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte, çok sayıda ve seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan kıymetli evraktır. Menkul kıymetleri yalnız orta ve uzun vadeli olarak tarif etmek, ortaklık haklarını temsil eden menkul kıymetleri tanım dışında bırakmaktadır. Bunlar ise hisse senedi ve türevleridir. Bu nedenle tanım içerisine sonsuz vadeli ibaresi de eklenmiştir.

Menkul kıymetlerin tanımında en önemli faktör ise bunların hukuken kıymetli evrak hükmünde olmalarıdır. Kıymetli evrak ise bir hakkı temsil etmek üzere düzenlenmiş ve o haktan ayrılması mümkün olmayan belgelerdir. Kıymetli evrak özelliğinde bir belgenin temsil ettiği hak, belgeden ayrı olarak kullanılamayacağı ve devredilemeyeceği gibi, hakkı elde tutarak belgeyi devretmek de mümkün değildir. Bir miktar hisse senedinin belli bir fiyattan satışı için taraflar anlaşsalar ve bir taraf ödemeyi yapsa, diğer taraf ise hisse senetlerinin yanında bulunmadığını söyleyerek onları ertesi gün teslim edeceğini söylese, hukuken sözleşme geçerli, ama hisse senetlerinin temsil ettiği ortaklı hakkının devri geçersizdir.

Hisse senetleri teslim edilmeden ortaklık haklarının devri ne satıcıya, ne de ilgili şirkete karşı hüküm ifade eder. Şirket temettüleri ortakların adresine havale yoluyla ödüyorsa, eski sahibine ödemeye devam eder ve hisselerin yeni sahibi şirketten bir talepte bulunamaz. Ancak hisse senetlerini devredene başvurabilir.

Satıcı ile alıcı hisse senetlerinin devri konusunda noterde sözleşme yapsalar bile, teslim gerçekleşmedikçe ortaklık hisselerinin devri hukuken gerçekleşmez. Roma hukukunda bulunmayan sınırlı sorumluluk ilkesinin modern hukuk sistemlerine girmesi adi ve kolektif şirketler yanında limited şirketleri yaratmıştır. Yine Roma hukukunda bulunmayan kıymetli evrak kavramını ortaya çıkarması ile de anonim şirketler meydana gelmiştir.

Sermaye Piyasası Kanunu’na göre Menkul Kıymetler

•  Hisse senetleri ve geçici ilmühaberleri,
• Tahvil, İntifa senedi,
• Kar ve zarar ortaklığı belgeleri,
• Hazine bonoları, devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinin tahvil ve bonoları, gelir ortaklığı senetleri,
• Tertip halinde çıkarılan ve 2 yıl veya daha uzun süreli ipotekli borç ve irat senetleridir.

Sermaye Piyasası Kanunu’na göre Menkul Kıymet Sayılmayanlar

•  Finansman bonoları, banka bonoları, banka garantili bonolar,
• Faiz kuponu, temettü kuponu, Talon,
• 2 yıldan az süreli ve tertip halinde çıkarılan ipotekli borç ve irat senetleri,
• Yatırım fonu katılma belgeleri, (A tipi fonların katılma belgeleri menkul kıymet sayılmaktadır) 
• Maliklerince düzenlenen opsiyon senetleri,
• Mevduat sertifikalarıdır.

Bunların dışında Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenecek sermaye piyasası araçları da bu anlamda işlem görürler. Bu duruma göre menkul kıymet sayılan ya da sayılmayan, fakat sermaye piyasasında menkul kıymet gibi işlem gören sermaye piyasası araçlarını ise tebliğ şu şekilde açıklamakta:

Kamu sektörü: Devlet tahvilleri, hazine bonoları, tasarruf bonoları, gelir ortaklığı senetleridir.

Özel sektör: Sabit getirili kıymetler ve değişken getirili kıymetler olarak ikiye ayrılmışlardır. Sabit getirili kıymetler tahvil ve türevlerini ifade etmektedir ve klasik tahvilleri ile çeşitleri, hisse senediyle değiştirilebilir tahviller, kara iştirakli tahviller, ipotekli borç ve irat senetleri, banka bonoları, banka garantili bonolar ve finansman bonoları, varlığa dayalı menkul kıymetler bu gruptadır.

Değişken getirili kıymetler ise hisse senedi ve türevlerini ifade etmektedir. Klasik hisse senetleri ve çeşitleri, geçici ilmühaberler, intifa senetleri, kar – zarar ortaklığı belgeleri (KOB), katılma intifa senetleri (KİS), Yatırım fonu katılma belgeleri de bu gruba girmektedir.

Menkul Kıymetlerin Özellikleri

Menkul kıymetler olarak geçen sermaye piyasası araçlarının her birinin ayrı özelliklerinin olmasının yanında ortak bazı özellikleri taşımaktadırlar. Bunlar ise kısaca;

• Menkul kıymetler hukuken kıymetli evrak niteliğindedir.
• Standart ve yuvarlak meblağlı, misli nitelikte, belli şekil şartlarını haiz kıymetlerdir.
• Çok sayıda ihraç edilip halka arz edilen kitle senetleridir. Bono ve poliçe gibi tek bir ticari ilişki için düzenlenmezler.
• Az veya çok devamlılık arz eden alacak ya da ortaklık haklarını temsil ederler.
• Dönemsel getiri sağlarlar.
• Her birinin bir nominal değeri, bir de piyasada arz ve talebin oluşturduğu piyasa değeri vardır. 
• Menkul kıymetler nama ve hamiline yazılı olabilirler. İhraç edilen menkul kıymetlerin ne kadarının nama, ne kadarının hamiline yazılı olacağı ise ana sözleşme veya izahnamede belirtilmektedir.

NOT: Borsalarda menkul kıymetlerin yanı sıra, dövizler, değerli maden ve metaller ile de vadeli ve vadesiz işlemler yapılmaktadır. Altın, kıymetli madenler ve metal borsalarında işlem gören bir yatırım aracıdır. Döviz ise döviz borsalarında işlem görür. Günümüzde döviz borsası olarak forex piyasası tanımı yapılsa bile borsa da döviz işlemleri yürütülmektedir.

Hisse Senedi Türleri Nelerdir?

Borsada işlem gören hisse senetleri, halka açılmış ve borsaya kayıt edilmiş olan hisse senetleridir. Borsaya kaydedilmeyen (kote) hisse senetlerinin yatırımcılar tarafından alınıp satılması söz konusu olmaz. Dünya borsalarında en çok işlem gören hisse senedi türü, adi ve imtiyazlı hisse senetleridir. Ülkemizde ise bu hisse senetlerinin kullanımına ve yatırımcılar tarafından alınıp satılmasına izin verilmemektedir. İmtiyazlı hisse senetleri, ABD gibi gelişmiş ülkelerde kullanılan hisse senedi türüdür.

Sermaye şirketlerinin ortaklarına, ortaklık ve paylarını belirlemek için verdikleri kıymetli evraklara hisse senedi denildiğinden baha önce bahsetmiştik. Kimlerin hisse senedi çıkarabileceğinden, hisse senedinin sahibine sağladığı haklar ve sorumluluklar hakkında bilgiler vermiştik. Şimdide hisse senedi türleri hakkında bilgiler vermek istiyorum.

HİSSE SENEDİ NEDİR? (TIKLAYIN)

Hisse senetleri, adi ve imtiyazlı, nama ve hamiline yazılı, primli ve primsiz, bedelli ve bedelsiz, kurucu ve intifa gibi türlere sahiptir. Buna rağmen Türk Ticaret Kanunu 409. maddesine göre hisse senetleri yalnızca nama ve hamiline olarak iki türdür. Gelin bu hisse senedi türlerinin ne demek olduklarını açıklayalım:

Nama ve Hamiline Yazılı Hisse Senetleri

Anonim ortaklık paylarını temsil etmesi için çıkarılan ve belirli bir kişinin adına düzenlenen kıymetli evraklara nama yazılı hisse senetleri denilmektedir. Hamiline yazılı olan hisse senetlerinin üzerinde ise herhangi bir isim yazmamaktadır. Hamiline yazılı hisse senetlerinin sahibi ya hisse senedini ibraz eden kişidir ya da Takasbank dökümünde ismi yazılı olan kişidir. Borsada alım – satımı yapılan hisse senetleri hamiline yazılı hisse senetleridir.

OKUMANIZI ÖNERİRİM: BORSADA HİSSE SENEDİ ALIM SATIMI NASIL YAPILIR?

Nama ve hamiline yazılı olan hisse senetlerinin ayrımı önemlidir ve bu önem hisse senedinin devir işlemi sırasında ortaya çıkmaktadır. Hamiline yazılı olan hisselerin devir işlemi teslimle tamamlanmaktadır. Daha basit bir anlatımla aralarındaki fark; hisse senedinin üzerinde isim belirtilmişse nama yazılı, isim belirtilmemişse ve elinde bulunduran kişiye alacak hakkı tanıyorsa hamiline yazılı hisse senedidir.

Nama yazılı olan hisse senetleri daha güvenlidir ve senedin kaybedilmesi veya başkasının eline geçmesi durumunda herhangi bir işlem yapılması söz konusu olamaz. Ama hamiline yazılı olan hisseler kolayca elde çıkarılabilir. Hamiline yazılı hisse senetlerinin devri, teslim ile yapılırken; nama yazılı hisse senetlerinin devri ciro ile yapılır. İki tür ciro vardır. Bunlar:

Tam Ciro: Hisse senedinin devredildiği kişinin adı ve soyadı, 'ödeyiniz' ibaresi yazılır ve devreden kişi tarafından imzalanır.

Beyaz Ciro: İsim belirtilmeden yalnızca 'ödeyiniz' ibaresi yazılarak devreden kişi tarafından imzalanır.

Adi ve İmtiyazlı Hisse Senetleri

Hisse senedi ait olduğu şirketin belli bir kısmını temsil eden hisse senetlerine adi hisse senedi denilmektedir. Aksi bir hüküm belirtilmedikçe hisse senetleri sahiplerine eşit haklar sağlamaktadır. İşte bu tür hisse senetleri, adi hisse senetleridir. Borsa İstanbul Pay Piyasası'nda, adi paylar olarak geçmektedir ve ana sözleşmede aksi bir hüküm olmadıkça paylar, adi pay niteliği taşımaktadır.

İmtiyazlı hisse senetleri ise adi hisse senetlerine göre kardan pay alma ve genel kurulda oy kullanma gibi haklar bakımından Türk Ticaret Kanunu'nun 401. maddesine dayanarak ana sözleşme ile sahiplerine bazı imtiyazlı haklar tanıyabilir. İmtiyazlı hisse senedi sahiplerinin, diğer ortaklara göre özel hakları vardır. Esas sözleşme ile imtiyazlı hisse senetleri şirketin karından belirli bir oranda özel temettü alma, rüçhan hakkı kullanımı, oy kullanma hakkı gibi ayrıcalıklara sahiptir. Borsa İstanbul Pay Piyasası'na göre; "imtiyazlı paylar, sahiplerine kara iştirak ve genel kurulda oy kullanma bakımından ayrıcalıklı bir takım haklar sağlamaktadır," şeklinde tanımlanır.

Bedelli ve Bedelsiz Hisse Senetleri

Şirketin kuruluşunda ve sermaye artırımında çıkarılan hisse senetlerine bedelli hisse senetleri denilmektedir. Şirketler, yeni fon kaynağı temin etmek için çıkarırlar ve nominal değerden veya daha yüksek bir fiyattan satarlar. Bedelli hisse senetleri, ya mevcut ortaklara satılır ya da diğer yatırımcılara satılır. Mevcut ortaklara satılması rüçhan hakkını tanımlamaktadır.

Bedelsiz hisse senetleri ise şirketin bazı varlıklarında değer artışı yaşandığı ve artışın sermayeye eklenmesi için çıkarılır. Bedelsiz hisseleri işletme ortakları alabilirler. Bedelsiz sermaye artırımı, şirketlerin iç kaynaklarından sermaye aktardıkları tutar karşılığında çıkarılan payların bir bedel almaksızın ortaklara dağıtılması işlemidir. Bedelsiz sermaye artırımında, dışarıdan fon girişi olmamaktadır.

Primli ve Primsiz Hisse Senetleri

Hisse senedinin üzerinde yazılı olan değere nominal değer denilmektedir. Bir hisse senedi üzerinde yazılı olan nominal değerden daha yüksek bir bedelle ihraç ediliyorsa, bu hisse senedi primli hisse senedidir. Ama üzerinde yazılı bedel, nominal değer ise primsiz hisse senedi olarak tanımlanmaktadır. Borsa İstanbul'da kote edilen şirketler kayıtlı sermaye sistemine tabidir ve esas sözleşmelerinde hüküm bulunması halinde yönetim kurulu kararı ile primli ihraç edilebilirler.

Kurucu ve İntifa Hisse Senetleri

Şirketin kuruluşunda emeği geçen kişilere verilen hisse senetlerine, kurucu hisse senetleri denilmektedir. Sahibine, ortaklık, şirket yönetimine katılma gibi haklar vermemektedir. Sadece şirketin karından pay alma hakkı veren hisse senetleridir. Şirketin kuruluş hizmeti karşılığında ana sözleşme hükümleri gereğince üzerinde kurucuların isimleri yazılı olan hisse senetleridir. Belli bir sermaye payını temsil etmezler.

İntifa hisse senetleri ise belli kişiler için alacak veya hizmetler karşılığında çıkarılan ortaklık hakkını temsil etmeyen hisse senetleridir. Şirket genel kurulunun alacağı kararla, bazı kişilere çeşitli hizmet ve alacak karşılığı olarak verilirler. Sermaye payını temsil etmezler.

Hisse Senedi Nedir, Özellikleri Nelerdir?

Borsa denildiği zaman akla ilk gelen hisse senetleri, çeşitli özelliklere sahiptir ve sahibine bazı haklar, sorumluluklar vermektedir. "Hisse senedi nedir" kısaca açıklamak gerekirse; bir şirketin anaparasının eşdeğer parçalarından biri olarak tanımlanabilir. Bir şirkete ait hisse senedini satın aldığını zaman, o şirketlerin ortaklarından biri olursunuz. Aynı zamanda hisse senedi şirket ile hisse sahibi arasındaki özel ilişkiyi de ifade etmektedir.

Detaylı bir şekilde hisse senedi tanımı ve çeşitli hakkında bilgiler vermek istiyorum:

Hisse Senedi Nedir?

Sermaye şirketlerinin, ortaklarına sermaye paylarını belgelemek için verdikleri kıymetli evraklardır. Ortaklığı ve payları belgeleyen hisse senetleri, herkes tarafından çıkarılamaz. Hisse senedi çıkarma hakkı olan şirketler; anonim şirketler, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ve özel kanunla kurulmuş kurumlar tarafından çıkartılabilir. Sermaye Piyasası Kurulu'ndan özel izinle hisse senedi çıkarılmaktadır.

Hisse Senetlerinin Borsaya Kote Edilmesi

Borsada işlem gören hisse senetleri ise borsaya kayıtlı olan hisse senetlerdir. Yani bir şirketin öncelikle halka açılması ve hisse senetlerinin borsaya kayıt edilmesi gerekmektedir. Borsadan alınıp satılan hisse senetlerinde, hak ve sorumlulukların devri söz konusu değildir. Dünya borsalarında en çok işlem gören hisse senetleri Adi ve İmtiyazlı hisse senetleridir. İmtiyazlı hisse senetleri, Amerika gibi gelişmiş ülkelerde kullanılmaktadır. Ülkemizde ise bu hisse senetlerinin kullanımına izin vermemektedir ve yatırımcılar tarafından alınıp satılmazlar.

Borsaya kote olmayan bir hisse senedinin alım satımı söz konusu değildir. Halka açılacak olan hisse senetlerinde borsa izni olmalıdır ve bu amaçla hisse senetleri borsaya kote edilmektedir. Borsaya kote edilmeyen bir hisse senedinin ticari işlemi mümkün değildir. İki şekilde kotasyon yapılır ve bunlar; tam kotasyon ile kısmi kotasyondur. Tam kotasyon, bir şirkete ait olan ve ortaklık hakkı veren tüm menkul kıymetleri kapsamaktadır. Kısmi kotasyon ise işlem görecek olan menkul kıymetlerin kote ettirilmesidir.

Hisse senedi piyasası, belirli kurallara göre bir düzen içinde menkul kıymet alım satım işlemlerinin yapıldığı organize piyasalara denmektedir. Hisse senedi piyasasında SPK'dan izin almış olan aracı kurumlar, ticari bankalar, yatırım ve kalkınma bankaları işlem yapabilmektedir. Yani borsada hisse senedi alım satım işlemlerinizi bu kurumlar vasıtasıyla yapabiliyorsunuz. Hisse senetleri sahiplerine çeşitli getiriler sağlamaktadır ve bazı sorumlulukları da beraberinde getirmektedir.

Hisse Senedi Özellikleri

Hisse senetleri çeşitli özelliklere sahiptir. Bu özellikler hisse senetlerinin türleri, ortaklık yapısı ve payına göre farklılık göstermektedir. Aynı zamanda Türk Ticaret Kanunu'nun ilgili maddesine göre bir hisse senedinin üzerinde yazılı olması zorunlu olan ibareler vardır. Bunlar; şirketin unvanı, esas sermaye miktarı, tescil tarihi, yetkili imzaları, hisse senedinin türü ve nominal değeridir.

Hisse senetleri, sahiplerine çeşitli hakları verdiği gibi bazı sorumluluklar da vermektedir. Bir sermaye şirketine ait hisse senediniz varsa şu haklarınız var demektir:

Temettü Hakkı: Kar payı olarak da bilinir ve işletme kar ettiği zaman hisse senedi sahibi de bu kara ortak olur. Bir işletmenin yılsonunda açıkladığı temettü oranı, gelir ve gider hesapları yapıldıktan sonra arta kalan kısımdan dağıtılmaktadır. İşletme kanunen ayırması gereken tutarı ayırdıktan sonra ortaklarına temettü dağıtabilir.

Rüçhan Hakkı: Şirketin bedelli sermaye artırımına girmesi durumunda ortakların artırımdan önce pay alma hakkı vardır ve buna rüçhan hakkı denmektedir. Bu haktan faydalanabilmek için hisse senedinin SPK tarafından belirtilen süre içerisinde ibraz edilmesi yani sunulması gerekmektedir.

Yönetime Katılma ve Oy Hakkı: Hisse senedi sahipleri şirketin yönetim kurulu seçimlerinde seçmen ve aday olarak yönetime katılabilir. Oy kullanma hakkı ise hisse senedi oranı ile alakalıdır. Yani elinde fazla hisse bulunduran kişilerin söz hakkı daha fazladır. Her hisse senedi 1 oyu ifade etmektedir.

Bilgi Almak Hakkı: Bir şirketin pay sahipleri istedikleri zaman şirket sırları dışındaki bilgileri edinme hakkına sahiptir.

Hisse senetleri sahiplerine çeşitli haklar verdiği gibi bazı sorumlulukları da beraberinde getirmektedir. İşte bu sorumluluklar:

Sır Saklama Sorumluluğu: Bir şirkete ait payınız varsa hem ortaklığın devamı boyunca hem de ortaklıktan ayrıldıktan sonra şirket sırlarını saklamakla sorumludurlar.

Taahhütleri Yerine Getirme Sorumluluğu: Pay sahipleri şirketin kuruluşundan ve sermaye artırımı sırasında taahhüt ettiği tutarları zamanında ödemekle yükümlüdür. Ödememesi durumunda cezai işlem uygulanabilir.

Sözleşme Şartlarına Uyma Sorumluluğu: Ortaklık sözleşmesinde belirtilen ve altına imza atılan tüm kurallara uyma ve sorumlulukları yerine getirmek zorunludur.

Borsada Hisse Senedi Alım – Satımı Nasıl Yapılır?

Borsa denildiği zaman aklımıza hemen hisse senetleri gelir ve genel olarak "kağıt alıp satmak" olarak duyarız. Borsayı hisse senetleriyle anmamızın bir nedeni; borsa binaları hisse senetleri ticari işlemlere dahil olduğu zaman kurulmuştur. İlk borsa işlemleri ise hisselerle değil, emtialarla yapılmıştır. Hisse senetleri 15. yüzyılda dünya deniz ticaretinin gelişim gösterdiği dönemde ticari işlemlere dahil olmuştur.

Hisse senetlerinin ticari işlemlere dahil olması ve işlem hacminin artması, işlemlerin daha güvenli mekanlarda kayıt altına alınarak yapılması gereksinimini doğurmuştur. Bu şekilde de borsa binaları kurulmuş ve hisse senedi alım satım işlemleri güvenli bir şekilde yapılmaya başlamıştır. Borsaların görevleri arasında güvence, tek fiyat oluşturma gibi özellikler yer almaktadır. Emtiaların ve hisse senetlerinin işlem görmesi de bu amaçlara yönelik olarak yapılmıştır.

Borsada hisse senedi alım satımı yapmak, birikimlerinizi değerlendirebileceğiniz en iyi yollardan birisidir. Ama iyi bir piyasa takibi ve gözlemi gerektirmektedir. Günümüzde internet üzerinden yapılan alım – satım işlemleri sayesinde de bu işlemler büyük kolaylık kazanmıştır. İnternet üzerinden ilgilendiğiniz hisse senetlerinin takiplerini ve analizlerini kolayca yapabilir, alım – satım işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.

Borsadan bir hisse senedi alabilmeniz için öncelikle bir borsa yatırımcısı olmanız gerekmektedir. Bunun için borsaya giriş yapmalısınız ve bir yatırım hesabı oluşturmalısınız. Bu konularda detaylı bilgileri borsaya nasıl girilir ve borsa hesabı nasıl açılır başlıklı yazılarımdan alabilirsiniz. Borsaya giriş yapıp artık yatırım yapma aşamasına geldiğiniz zaman borsa hakkında iyi bir bilginiz olduğundan ve bir miktar deneyiminiz olduğundan emin olmalısınız. Yatırım yapacağınız hisse senedini belirlemek için önceden piyasa gözlemi ve analizler yapmaya başlamalısınız. Eğer bir hisse senedinin gelecekte değer kazanacağını düşünüyorsanız, alım işleminizi gerçekleştirebilirsiniz.

Bir hisse senedi alıp satmak için elbette bu hisse senedinin borsada işlem görüyor olması gerekmektedir. Sermaye şirketlerinin çıkartmış olduğu hisse senetleri halka açılır ve borsaya kote edildikten sonra yatırımcılar tarafından alınıp satılabilirler. Alım satımını yapmak istediğiniz hisse senedinin "borsaya kayıt bir hisse senedi" olup olmadığını araştırmanız gerekiyor.

Borsada bir alım satım işleminin gerçekleşebilmesi için arz ve talebin karşılaşması gerekmektedir. Bildiğiniz gibi fiyatlar arz ve talep dengesine göre oluşmaktadır. Bu borsanın temel ilkelerinden birisidir ve elektronik ortamda arz ile talebin karşılaşmasıyla alım – satım işlemi gerçekleştirilmiş olacaktır. Bir diğer değişle alım yapabilmeniz için satış yapmak isteyen birinin; satış yapabilmeniz için de alım yapmak isteyen birinin olması gerekiyor.

Bir hisse senedini almak istiyorsanız, satmak isteyen birinin olması gerekiyor ve bu işlem borsada elektronik ortamlarda gerçekleşiyor. Borsa jargonunda tahta veya ekran olarak adlandırılan bu yerde alış yapmaya talep emri; satış yapmaya arz emri adı verilmektedir. Bu yerlerde arz ve talep emirleri karşılaşmaktadır ve uyuşan fiyatlar sonucunda emirler gerçekleşmektedir. Emir gerçekleştikten 2 gün sonra da almak isteyen kişi parayı, satmak isteyen kişi hisse senedini transfer etmek zorundadır.

Hisse senedi alım – satım işlemleri belli fiyat kademelerinde gerçekleşmektedir. Bir hisse senedinin 1.000 ve 10.000 arası fiyatlara sahip olduğunu düşünelim. 100'er liralık fiyat aralıkları ile işleminizi gerçekleştirdiğinizi varsayarsak; 2050 liradan hisse almak için emir veremezsiniz. 2000 veya 2100 olarak emir verebilirsiniz. Bilmeniz gereken bir diğer nokta ise borsada bir seansta bir hisse senedi en fazla % 10 oranında aşağı veya yukarı hareket edebilir. Bu aşırı dalgalanmayı önleyen bir marj sistemidir. Bu sisteme göre de; 2000 liradan kapanan bir hisse senedini ertesi gün 6000 liradan satış emri veremezsiniz. Bu % 10'luk limitte hisse senedinin taban ve tavan fiyatlarını belirlemektedir.

Uygun fiyat aralıklarında vereceğiniz alım – satım emirlerinin karşılanmasıyla işleminiz gerçekleşmiş olur. Bu emirleri doğrudan yatırımcılar borsaya iletemezler. Yatırımcılar emirlerini aracı kurumlara iletir ve buna "müşteri emri" denir. Aracı kurum gelen emirleri borsaya uygun bir dille borsaya iletir ve bu emre de "borsa emri" adı verilmektedir. Verdiğiniz emirlerin gerçekleşmesiyle birlikte de kar veya zarar durumunuz 2 iş günü içerisinde hesabınıza yansıtılmaktadır.

Borsada alım satım nasıl oluyor, nasıl yapılır dediğiniz zaman yapılabilecek en basit açıklama bu şekildedir. Alacağınız eğitimler ve kazanacağınız deneyimler ile alım satım teknikleri ve stratejileri geliştirebilirsiniz. Aldığınız duyumlara göre veya "başkası satıyor, bende satmalıyım" düşüncesiyle hareket etmek kaybetmenize neden olacaktır. Kendinize en uygun şekilde alım satım işlemlerinizi gerçekleştirerek başarılı olacağınızı unutmamanız gerekiyor. Bu karikatür de kendi strateji ve kararlarınızla işlem yapmanız gerektiğini en güzel haliyle kanıtlıyor!

Borsa Hesabı Nasıl Açılır?

Parasını borsada değerlendirmek isteyen kişiler için bilgi veren yazılar yayınlamaya devam ediyoruz. Yeni yatırım yapmaya başlayacak kişiler tarafından en çok sorulan sorulardan birisi de, borsa hesabı nasıl açılır sorusudur. Bir yatırımcı olabilmek ve borsada alım – satım yapabilmek için bir borsa hesabınız olmalıdır. İşte bu yazı aracılığıyla sizlere bu konuda bilgiler vereceğim.

Borsa hesabı açmak, internet sayesinde gerçekten kolay bir hal almıştır. Hesap açtırmadan önce öğrenmek istediğiniz tüm bilgileri internet üzerinden kolayca alabilirsiniz ve yerli – yabancı birçok kaynaktan faydalanarak borsa nasıl oynanır öğrenebilirsiniz. Deneyim kazanmanız da borsa hesabı açmadan önce göz önünde bulundurmanız gereken en önemli noktalardan birisidir. Deneyim kazanmak için sanal para ile işlem yapılan demo hesaplardan faydalanabilir ve risk almadan paranızı nasıl değerlendireceğinizi gerçek piyasa koşullarında test etmiş olursunuz. Aynı zamanda bu demo hesaplara ücretsiz olarak sahip olabilirsiniz.

"Borsa hesabı nedir", diye merak ediyor da olabilirsiniz. Borsa hesabını, bankada açtırdığınız bir hesaptan farksızdır. Vadesiz bir hesaptır ve hesabınızda bulunan parayla borsada almak istediğiniz finansal enstrümanları alırsınız. Bu işlem sonucunda kar ederseniz, para yine hesabınıza yatar; zarar ederseniz de zarar miktarı kadar hesabınızdan çekilir.

Yatırım hesabınızı açma işlemleri de basittir. Kendinize yasal bir aracı kurum seçmeniz ve gerekli belgeleri kuruma teslim etmeniz yeterlidir. Belgeler ise nüfus cüzdanı ve adresinize kayıtlı son dönem faturaları veya adresinizi doğrulayan ikamet belgesidir. Bu belgelerle birlikte hesabınızı 1 – 2 iş günü içerisinde kullanmaya başlayabilirsiniz.

Aynı zamanda bu başvuruyu artık internetten de kolayca yapabiliyorsunuz. Aracı kurumların web sitelerini ziyaret ettiğini zaman göreceğiniz hesap oluştur butonları sayesinde adınızı, soyadınızı, doğum tarihinizi, cep telefonunuzu ve mail adresini kaydederek başvuru yapabilirsiniz.

Borsa hesabı açtırma işlemleri hakkında bazı noktalara değinmek istiyorum:

Aracı Kurum Seçmek

Borsada aracı kurum, bir finansal enstrümanın alım – satım işlemlerini yapabilmek için gereklidir. Aynı zamanda borsada emirleri, forex piyasasında olduğu gibi doğrudan piyasaya iletemezsiniz. Bu işi sizin yerinize aracı kurum yapmaktadır. Yani borsa aracı kurumları, piyasa ile sizin aranızdaki bağı kurmaktadır. Bu nedenle bu aşamada belki de en önemli aşamalardan birisidir.

Aracı kurum seçerken, sundukları işlem özelliklerini, komisyon oranlarını bilmeniz gerekiyor. Bu oranları birbiri ile karşılaştırarak sunulan hizmete göre kurumunuzu seçebilirsiniz. Aynı zamanda bu kurumun yasal ve güvenilir olması da büyük bir önem taşımaktadır. Emirlerinizi sizin yerinize borsaya iletecek olan kuruma mutlaka güvenmelisiniz ve yasal olduğundan emin olarak dolandırılmadığınızı bilmelisiniz. Eğer yasal bir kurum ile çalışıyorsanız, herhangi bir terslik durumunda haklarınızı savunma şansınız olacaktır. Bu nedenle hem yatırımcı haklarınızı bilmeli hem de yasal güvenilir bir aracı kurum seçmelisiniz.

Yasal aracı kurumlara ülkemizde Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından denetim uygulanmakta ve yasal olduklarını belgeleyen lisanslar verilmektedir. Aracı kurumları ararken öncelikle bu SPK denetimine tabii olan kurumları tercih etmelisiniz.

Piyasayı Araştırmak ve Yatırım Aracı Seçmek

Borsada yatırım yapabileceğiniz birçok finansal enstrüman vardır. Genel olarak hisse senetleri ile anılsa bile tahvil, bono gibi diğer kıymetli evraklarla; majör ve ülkenize ait yerel dövizlerle; altın, gümüş, tarım ürünleri, petrol gibi emtialarla; türev araçlar olarak bilinen vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile yatırım yapabilirsiniz.

Aracı kurumunuzu seçip, yatırım hesabınızı açtırdıktan sonra yapmanız gereken ilk iş, hangi finansal enstrümana yatırım yapacağınıza karar vermektir. Bu kararı verebilmek için iyi bir şekilde piyasayı araştırmalı ve gözlem yapmaya başlamalısınız. İçinde bulunduğunuz piyasa koşullarını değerlendirmeli ve uzmanların görüşlerini, önerilerini araştırmalısınız. Özellikle son yıllarda değer kazanmış, piyasalara yön vermiş, büyük değişikliklere yol açmış yatırım araçlarının neden bu şekilde bir yol izlediğini çözmeniz gerekiyor. "Yatırım araçlarının fiyatları neden değişir, nasıl yükselir ve düşer, yatırımcısına nasıl kazandırır" sorularının mantığını çözdüğünüz zaman kolay bir şekilde para kazanmış olacaksınız.

Yatırım hesabınıza ne kadar para yatırmanız gerektiği ile ilgili bir zorunluluk yoktur. İster 10 lira iste 10.000 lira yatırın. Önemli olan siz neden borsadasınız ve paranızı neye yatırmak istiyorsunuz. Paranızı yatırdıktan sonra yaptığınız piyasa araştırma ve gözlemine göre kendinize bir portföy oluşturarak yatırım yapmaya başlayabilirsiniz.

Borsaya Nasıl Girilir?

Birikimlerinizi güvenli ve yasal bir şekilde değerlendirebileceğiniz borsa piyasasında, yatırımlara başlamak için öncelikle bir borsa yatırımcısı olmanız gerekiyor. Yani borsaya giriş yapmalısınız. Borsaya giriş yapmadan ve yatırımlara başlamadan önce de, borsa nedir öğrenmeniz başarılı bir borsacı olarak kazanç elde edebilmeniz için büyük bir önem taşıyor.

Borsaya nasıl giriş yapılması gerektiği, birikimlerini değerlendirmek isteyen tasarruf sahipleri tarafından fazlaca üzerinde durulan bir konudur. Doğru bir başlangıç yapmak, yatırımlara başladığınız zaman her şeyin yolunda gitmesi için gereklidir. Bu nedenle de borsaya başlamadan önce cevabını merak ettiğini konulara bir yanıt bulmalısınız ve tamamen hazır bir şekilde borsaya giriş yapmalısınız.

Borsa yatırımcısı olmak isteyen kişilerin bilmesi gereken konulardan bahsederek nasıl giriş yapılır konusuna başlamak istiyorum. Borsada yatırım yapmak için her şeyden önce bilgi ve deneyim sahibi olmalısınız. Piyasanın ve yatırım araçlarının özelliklerini, işleyişini bilmeniz gerekiyor. Yatırım araçlarının neler olduğunu, fiyatlarının neden dalgalandığını öğrenmelisiniz. Piyasa takibi yapmanın önemini kavramalı ve iyi bir analiz bilgisine sahip olmalısınız. Kimseden etkilenmeden yatırım kararlarınızı alabilmek için psikolojik olarak da borsaya hazırlanmalısınız. En kısa haliyle borsaya bu şekilde hazırlık yaptıktan sonra işlemlere başlamak en mantıklısıdır.

Borsa yatırımcısı olmak için yapmanız gerekenleri maddeler halinde sizlerle paylaşmak istiyorum:

Aracı Kurum Seçmek

Borsada işlemler, bir aracı kurum vasıtasıyla gerçekleşmektedir. Yani siz alım – satım yapmak istediğiniz zaman vereceğiniz emirleri direkt borsaya iletemezsiniz. Sizin için bu görevi yapan aracı kurumlar bulunmaktadır. İşlemlerinizi gerçekleştirebilmek için bu aracı kurumlardan birini seçerek anlaşmanız gerekmektedir.

Borsa aracı kurumları, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından denetlenmektedir. Bu denetimler işlemleri yasal olarak yapıp yapmadıklarını belirlemek içindir ve yatırımcıların dolandırılmasını önleyen tedbirler almak içindir. Bir aracı kurum seçerken, mutlaka SPK tarafından denetlenmiş ve yasal olduğu belgelenmiş olanları tercih etmelisiniz. Aynı zamanda aracı kurum ile ilgili tam bir araştırma yaptıktan sonra anlaşmanızda da fayda vardır. Anlaştığınız aracı kuruma kesinlikle güven duymalısınız.

Yatırım Hesabı Açtırmak

Kendinize bir aracı kurum seçtikten sonra bir de "vadesiz yatırım hesabı" açtırmanız gerekiyor. Borsada kazandığınız veya kaybettiğiniz paranın işlediği bir yatırım hesabı olmalıdır. Bu yatırım hesabı açtırmak için bir bankaya veya aracı kuruma gidebilirsiniz. Hesap açılışı için gerekli olan belgeleri hazırlayıp kuruma teslim ettikten sonra hesabınız aktif hale gelecektir. Hesabınıza yatırmak istediğiniz teminat miktarını yatırdıktan sonra da internet üzerinden işlemlerinizi yapmaya başlayabilirsiniz.

Borsaya Ne Kadar Parayla Girilir?

Borsada işlem yapabilmek için ne kadar paranın gerektiği de en çok merak edilen sorulardan bir tanesidir. Borsaya girmek için belli bir miktar paranız olmasına gerek yoktur. Yalnızca almak istediğiniz hisse senedini fiyatı kadar bir parayla bile giriş yapabilirsiniz. Bu noktada önemli olan ise borsada neden yatırım yapmak istediğinizi, yatırmak istediğiniz parayla ne yapmak istediğinizi, neye – neden yatırım yapmak istediğinizi bilmektir. Borsada yatırım yapma amacınızı bilmelisiniz ve bu konuda kararlı olarak istikrarlı bir yol çizmelisiniz. Borsadan nasıl bir kazanç elde etmek istediğinizi bilmelisiniz ve bu parayla ne yapmak istediğinizi tam anlamıyla belirledikten sonra paranızı yatırmalısınız.

Portföy Oluşturmak

Aracı kurumunuzu seçtiğiniz ve bir yatırım hesabınız var. Yapmanız gereken kendinize bir portföy oluşturmaktır. Hangi yatırım aracıyla işlem yapmak istediğinize karar vermeniz gerekiyor. Bu noktada dikkat etmeniz gereken, tüm paranızı tek bir yatırım aracına yatırmamaktır. Borsada yatırım amacınıza uygun olan enstrümanlardan oluşan bir portföy oluşturmalısınız. Oluşturacağınız portföy sayesinde minimum riskle yatırımlarınızı gerçekleştirirsiniz.

Borsada yatırım yapabileceğiniz birçok yatırım aracı bulunmaktadır. Dövizler, emtialar, hisse senetleri, tahvil, bono, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri gibi türev araçlarla borsada yatırım yapabilirsiniz. Bu yatırım araçlarından oluşan bir portföy sizi her zaman güvenli bir şekilde para kazanma yolunda götürecektir.

Piyasa Takibi ve Analiz Yapmak

Borsada başarılı olmak istiyorsanız, atlamamanız gereken en önemli noktalardan bir hiç şüphesiz, piyasa takibi ve analiz yapmaktır. Ülke ve dünya ekonomisinde meydana gelen olayları, gelişme ve değişiklikleri takip etmelisiniz. İşlem yapacağınız piyasa ve yatırım aracı üzerine etkili olan faktörleri bilmelisiniz. Buna göre değer kazanacak yatırım aracını önceden belirleyebilir ve buna uygun pozisyonu alabilirsiniz.

Analiz yapmak, fiyat grafiklerini okumak demektir ve "gelecek trendi" hakkında bilgi verir. Yani yatırım araçlarının fiyatlarında meydana gelen değişiklikler sayesinde oluşturulan grafikleri çeşitli tekniklerle analiz ettiğini zaman gelecekte izleyeceği yol hakkında bilgi alabilirsiniz. Borsada para kazanmak için de seçtiğiniz yatırım aracının gelecekte hangi yönde ilerleyeceğini bilmeniz gerekiyor.

Strateji Oluşturmak

Borsada yatırım yapacaksanız, mutlaka kendi stratejileriniz olmalıdır. Başkalarından aldığınız tüyolarla işlem yapmamalı ve kulak asmamalısınız. Kendi hedefleriniz doğrultusunda istikrarlı bir şekilde ilerlemeli ve diğer yatırımcılardan bağım karar alarak hareket edebilmelisiniz. Bu nedenle de kendi özelliklerinize en uygun stratejiyi belirlemeniz gerekiyor. Günümüzde bu stratejileri belirlemek için sanal para ile gerçek piyasa koşullarında işlem yapmayı mümkün kılan demo hesapları kullanabilirsiniz.

Toparlamak gerekirse; borsaya başarılı bir giriş yapabilmek için güvenilir bir aracı kurum seçmeli, borsaya giriş amacınıza göre bir yatırım hesabı oluşturarak istediğiniz teminat miktarını yatırmalısınız. Daha sonra da borsa hakkında bilgi ve deneyimlerinizden faydalanarak bir portföy sahibi olmalısınız. Para kazandıracak işlemleri yapabilmek için de, mutlaka piyasa takibi ve analiz yapmalı, kendi stratejileriniz ile işlemlerinizi gerçekleştirmelisiniz.